Adam Karol Ludwik Jaworski-Sas-Choroszkiewicz (ur. 26 lipca 1907, zm. 2 marca 1992 w Warszawie) – generał brygady Wojska Polskiego.
Życiorys
W latach 1914–1918 ukończył cztery klasy szkoły powszechnej w Zakopanem, a następnie cztery klasy gimnazjum ogólnokształcącego w tym samym mieście. W okresie 1922–1926 kształcił się w Korpusie Kadetów Nr 2 w Modlinie, gdzie zdobył świadectwo maturalne. Później został podchorążym w Oficerskiej Szkole Artylerii w Toruniu. 15 sierpnia 1928 roku, na mocy decyzji Prezydenta RP, awansował na stopień podporucznika w korpusie oficerów artylerii, otrzymując przydział do 6 pułku artylerii ciężkiej we Lwowie. W pułku pełnił funkcję młodszego oficera baterii, a od września 1930 roku dowodził baterią. W latach 1928–1930 ukończył również Kurs Handlowy dla abiturientów przy Wyższej Szkole Gospodarczo-Handlowej we Lwowie. W grudniu 1933 roku został adiutantem pułku, a w grudniu 1935 roku objął stanowisko dowódcy baterii, a następnie dowódcy dywizjonu artylerii. W październiku 1937 roku rozpoczął studia w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie, gdzie uczył się pod kierunkiem m.in. płk. dypl. Mariana Porwita. Ukończył te studia, uzyskując tytuł oficera dyplomowanego.
W sierpniu 1939 roku został mianowany oficerem operacyjnym sztabu 30 Poleskiej Dywizji Piechoty, która już w marcu 1939 roku została zmobilizowana i przeniesiona na teren operacyjny Armii „Łódź”, aby chronić zachodnią granicę kraju. W tym charakterze brał udział w kampanii wrześniowej 1939 roku, walcząc kolejno pod Działoszynem (1 września), Szczercowem (5 września), Przyłękiem (9 września) oraz Żyrardowem (12 września). 15 września objął stanowisko szefa sztabu 30 Dywizji Piechoty po poległym ppłk. dypl. Władysławie Surackim. Do 29 września prowadził obronę Modlina. Po kapitulacji twierdzy trafił do niewoli niemieckiej, będąc jeńcem stalagu Hoyerswerda koło Drezna (do stycznia 1940), Oflagu XI B Braunschweig (do października 1940) oraz Oflagu II C Woldenberg (do lutego 1945). W obozie jenieckim pełnił rolę wykładowcy oraz instruktora tajnego wyszkolenia.
W marcu 1945 roku powrócił do kraju i podjął pracę w Wydziale Wojskowym Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie. W czerwcu tego samego roku został przyjęty do Wojska Polskiego, gdzie zweryfikowano go w stopniu majora. Na początku otrzymał przydział do 10 Brygady Artylerii Ciężkiej jako pomocnik szefa sztabu, a od września 1945 roku pełnił funkcję pomocnika szefa wydziału operacyjnego w Dowództwie Artylerii 2 Armii WP. Po rozformowaniu 2 Armii, od października 1945 roku był starszym pomocnikiem szefa sztabu w Dowództwie Artylerii Okręgu Wojskowego nr III w Poznaniu, a od marca 1946 roku pomocnikiem szefa sztabu, a od kwietnia 1947 roku szefem sztabu Inspektoratu Artylerii Okręgu Wojskowego nr III. W 1946 roku wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej. Od czerwca 1948 roku pełnił funkcję szefa wydziału studiów, a od marca 1949 roku szefa wydziału wyszkolenia jednostek, będąc zastępcą szefa sztabu w Dowództwie Artylerii Wojska Polskiego.
W grudniu 1951 roku został aresztowany, a 28 kwietnia 1952 roku, po brutalnym śledztwie w Głównym Zarządzie Informacji, skazany przez Najwyższy Sąd Wojskowy na karę śmierci w sprawie tzw. nowego kierownictwa konspiracji wojskowej. 20 maja 1952 roku Zgromadzenie Sędziów NSW odrzuciło jego prośbę rewizyjną. 19 listopada tego samego roku prezydent RP Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski, jednak 10 grudnia, na wniosek płk. Antoniego Skulbaszewskiego, wstrzymał wykonanie wyroku, aby wykorzystać jego wymuszone zeznania w innych sprawach. 25 stycznia 1954 roku przewodniczący Rady Państwa, Aleksander Zawadzki, na wniosek gen. bryg. Stanisława Zarakowskiego, zastosował wobec niego prawo łaski. Ta decyzja uratowała mu życie, ale nie mogła zapobiec pogorszeniu stanu zdrowia, w tym niewydolności naczyń wieńcowych oraz reumatoidalnemu zapaleniu stawów. 6 kwietnia 1956 roku Naczelna Prokuratura Wojskowa umorzyła postępowanie wobec niego z braku dowodów winy. Jako świadek oskarżenia wystąpił w procesach generałów Józefa Kuropieski i Eugeniusza Luśniaka. Po rehabilitacji czas spędzony w areszcie został zaliczony do jego służby wojskowej.
W kwietniu 1956 roku przeszedł do rezerwy. Pracował jako kierownik administracyjny w przedsiębiorstwie „Delikatesy” – Dom Handlowy MDM w Warszawie, a od sierpnia 1956 roku jako kierownik sekcji postępu w warszawskim Stowarzyszeniu Naukowo-Technicznym. W marcu 1957 roku został przywrócony do służby w Wojsku Polskim, kończąc Wyższy Kurs Akademicki na Fakultecie Artylerii Akademii Sztabu Generalnego WP. Od grudnia 1957 roku zajmował stanowisko zastępcy szefa Artylerii Warszawskiego Okręgu Wojskowego, a od sierpnia 1959 roku był szefem Artylerii tego okręgu. 22 sierpnia 1961 roku, w stopniu pułkownika, przeszedł w stan spoczynku z powodu stanu zdrowia.
3 października 1989 roku otrzymał nominację, a 9 października 1989 roku w Belwederze prezydent PRL gen. Wojciech Jaruzelski wręczył mu akt mianowania na stopień generała brygady w stanie spoczynku.
Zmarł 9 marca 1992 roku i został pochowany na cmentarzu Bródnowskim (kw. 6D-4-27).
Awanse
- porucznik – 15 sierpnia 1928 z datą starszeństwa 15 sierpnia 1928, 52. lokata w korpusie oficerów artylerii
- porucznik – 17 grudnia 1931 z datą starszeństwa 1 stycznia 1932, 2. lokata w korpusie oficerów artylerii
- kapitan – 19 marca 1938 z datą starszeństwa 19 marca 1938, 88. lokata w korpusie oficerów artylerii
- major – 1945
- podpułkownik – 17 lipca 1946
- pułkownik – 6 lipca 1950
- generał brygady – 3 października 1989
Życie prywatne
Był synem Henryka, oficera WP, oraz Jadwigi z Waśkowskich. Mieszkał w Warszawie. Żonaty z Wandą z Lipnickich (1912–2006). Po wojnie posługiwał się nazwiskiem Adam Jaworski.
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1961)
- Krzyż Walecznych (dwukrotnie, 1939 i 1958)
- Medal za Warszawę 1939–1945 (1946)
- Srebrny Krzyż Zasługi (1947)
- Srebrny Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” (1958)
Przypisy
Bibliografia
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Mieczysław Bielski, Grupa Operacyjna „Piotrków” 1939, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1991, wyd. I, ISBN 83-11-07836-X
- Ludwik Głowacki, Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1985, wyd. V, ISBN 83-11-07109-8
- Janusz Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2010, tom II (I-M), s. 89–91
- Jerzy Poksiński, „TUN” Tatar-Utnik-Nowicki. Represje wobec oficerów Wojska Polskiego w latach 1949–1956, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1992, ISBN 83-11-07980-3
- Marian Porwit, Spojrzenia poprzez moje życie, Warszawa 1986, ISBN 83-07-01535-9, wyd. I
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
- Janusz Stankiewicz. stankiewicze.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-04)].