Adam i Ewa – dwa obrazy namalowane przez Albrechta Dürera w roku 1507, trzy lata po stworzeniu miedziorytu o tym samym tytule i tematyce.
Historia dzieła
Obydwa dzieła powstały w rodzinnym mieście artysty, Norymberdze, tuż po jego podróży do Włoch. W XVII wieku były częścią praskiej kolekcji cesarza Rudolfa II. W trakcie wojny trzydziestoletniej zostały przetransportowane przez wojska szwedzkie do Szwecji, a przez krótki czas były w rękach królowej Krystyny z dynastii Wazów. W 1654 roku obrazy zostały przekazane królowi Hiszpanii Filipowi IV Habsburgowi. Za panowania króla Karola III dzieła były prezentowane w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych św. Ferdynanda. Od 1827 roku znajdują się w zbiorach Prado w Madrycie, gdzie zostały publicznie wystawione w 1833 roku.
Opis i analiza
Motyw Adama i Ewy, mający długą historię w sztuce, Dürer wykorzystał jako pretekst do przedstawienia idealnej ludzkiej figury. Temat ten stanowił dla artysty swoiste alibi do badania nagości oraz proporcji, anatomii i ruchu człowieka. Dzięki doświadczeniu zdobytemu przy tworzeniu aktów (szczególnie w rysunku), w obu obrazach ukazał ludzkie piękno w italianizującej wersji. Głównym celem artysty nie był biblijny kontekst pierwszych rodziców, lecz studium człowieka w naturalnej wielkości. Kolorystyka dzieła, w odróżnieniu od wcześniejszych prac artysty, jest bardzo monochromatyczna; aby uwydatnić dynamiczne sylwetki Adama i Ewy, twórca zastosował neutralne, ciemne tło. Paleta kolorów oscyluje wokół tonacji cielistych oraz stonowanych brązów i zieleni. W porównaniu do miedziorytu z 1504 roku, postacie w obrazach zyskały na smukłości. Dzięki delikatnemu modelowaniu światłocieniowemu, postacie wyróżniają się subtelnością i wdziękiem.
Postacie Adama i Ewy cechuje dynamiczne upozowanie, oparte na klasycznym kontrapost. Ewa, ukazana w lekkim ruchu, ma lewą nogę lekko założoną za mocno postawioną prawą nogę. Jej lewa ręka delikatnie opiera się na gałęzi drzewa, podczas gdy prawą sięga po owoc, który trzyma w paszczy wąż ukrywający się w konarze. Mimo że obrazy są oddzielnymi dziełami, Adam i Ewa są ze sobą silnie powiązani, co Dürer podkreślił nie tylko poprzez ich spojrzenia, ale również zbliżony układ rąk. Postacie różnią się karnacją: Adam ma ciemniejszą skórę, natomiast Ewa jest blada. Na gałęzi umieszczona jest tabliczka z malowaną inskrypcją oraz monogramem artysty. Łaciński napis brzmi: „Albertus Dürer alemanus faciebat post virginis partum 1507”, co tłumaczy się jako: „Albrecht Dürer, Niemiec, wykonał to dzieło w roku 1507 po dniu Narodzin Marii”.
Obrazy Adam i Ewa są najstarszymi zachowanymi przedstawieniami aktu w naturalnej wielkości w sztuce na północ od Alp. Temat ten szybko zyskał popularność w niemieckim malarstwie, podejmowany przez takich artystów jak uczeń Dürera Hans Baldung oraz obaj Cranachowie. Baldung wykonał wierne kopie dzieł Dürera, co sugeruje, że obecne jednolite tło mogło być efektem późniejszego przemalowania. Porównując dzieła Baldunga z miedziorytem Dürera z 1504 roku, istnieje możliwość, że przedstawiono las, z którego mroku wyłaniały się zwierzęta.
Bibliografia
Fedja Anzelewsky, Albrecht Dürer: Werk und Wirkung, Stuttgart 1980.
Anja-Franzisca Eichler, Albrecht Dürer, Köln 1999.
Erwin Panofsky, Das Leben und die Kunst Albrecht Dürers, München 1977.
Linki zewnętrzne