Adam Hulanicki

Adam Andrzej Hulanicki (ur. 31 maja 1929 w Warszawie, zm. 4 grudnia 2019 tamże) był polskim chemikiem, ekspertem w dziedzinie chemii analitycznej, profesorem na Wydziale Chemii Uniwersytetu Warszawskiego, członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk (PAN) oraz przewodniczącym Komitetu Chemii Analitycznej PAN.

Życiorys

Był synem Adama i Zofii. Swoje studia z zakresu chemii ukończył na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego w 1952 roku. Po zakończeniu nauki rozpoczął pracę w Zakładzie Chemii Nieorganicznej, gdzie kierownikiem był Wiktor Kemula. Wspólnie z prof. Kemulą opublikował pierwsze prace naukowe dotyczące spektralnej analizy emisyjnej (1956) oraz oznaczania śladowej zawartości kadmu w próbkach metodami spektroskopii absorpcyjnej (1958). W latach 1957–1958 odbył staż naukowy w zakresie elektrochemii na Uniwersytecie Harvarda, gdzie jego opiekunem naukowym był James J. Lingane, autor wielu podręczników z dziedziny analizy elektrochemicznej (jeden z nich, „Elektroanaliza chemiczna”, został przetłumaczony na język polski przez Adama Hulanickiego). W 1961 roku obronił na UW pracę doktorską na temat „Zastosowanie dwuetylodwutiokarbaminianu sodowego w analizie potencjometrycznej”. Tytuł profesora nadzwyczajnego uzyskał w 1976 roku, a tytuł profesora zwyczajnego w 1989. W 1994 roku został członkiem korespondentem PAN.

W Katedrze stworzył Pracownię Teoretycznych Podstaw Chemii Analitycznej, którą kierował od 1969 do 1999 roku. To właśnie tam powstała szkoła chemii analitycznej, do której zaliczają się m.in.: prof. dr hab. Ewa Bulska, prof. dr hab. Stanisław Głąb, prof. dr hab. Andrzej Lewenstam, dr Tomasz Sokalski, prof. dr hab. Robert Koncki, prof. dr hab. Magdalena Maj-Żurawska, dr hab. Katarzyna Wróbel, dr hab. Beata Godlewska-Żyłkiewicz. Pod jego opieką naukową ponad 120 studentów uzyskało tytuł magistra, a 18 magistrów obroniło doktoraty. Był także mentorem 7 doktorów habilitowanych oraz 6 przyszłych profesorów.

Jako ekspert w dziedzinie chemii analitycznej pełnił szereg ważnych funkcji:

przewodniczący, a później honorowy przewodniczący Komitetu Chemii Analitycznej PAN,
redaktor naczelny czasopisma „Chemia Analityczna”,
prezes Wydziału Chemii Analitycznej Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej (IUPAC),
członek honorowy Rumuńskiego Towarzystwa Chemii Analitycznej oraz Austriackiego Towarzystwa Chemii Analitycznej.

Jako nauczyciel akademicki był:

dziekanem Wydziału Chemii UW w latach 1981-1984,
członkiem Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego oraz Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów Naukowych.

Adam Hulanicki spoczywa na Starych Powązkach (kw. 28 wprost-1-25/26).

Zakres badań naukowych

Badania naukowe Adama Hulanickiego obejmowały różne dziedziny chemii analitycznej, w tym spektrometrię atomową, odczynniki organiczne w analizie, potencjometrię i kulometrię, elektrody jonoselektywne, analizę śladową, analizę specjacyjną oraz historię chemii analitycznej.

Adam Hulanicki nie ograniczał się jedynie do tworzenia teoretycznych podstaw różnych metod analizy. Podczas Międzynarodowego Sympozjum „Forum Analityczne”, które odbyło się na Politechnice Warszawskiej w 2004 roku, zaznaczył:

Podkreślił również, że ponad 50% analiz chemicznych wykonuje się przy użyciu chromatografii oraz że około 30 laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie chemii i medycyny zawdzięcza swoje sukcesy właśnie tej metodzie. Wspomniał także o innych technikach stosowanych w chemii analitycznej, takich jak metody spektrometryczne, rozdzielanie analitów metodą elektroforezy oraz techniki łączone, na przykład rozwój chromatografii połączonej ze spektrometrią.

Publikacje (wybór)

Adam Hulanicki był autorem ponad 250 prac naukowych dotyczących różnych aspektów chemii analitycznej, w tym m.in.:

Model for Treatment of Selectivity Coefficients for Solid-State Ion-Selective Electrodes (współautor A. Lewenstam), „Anal. Chem.” 53, 1981;
Interpretation of the Selectivity and Detection Limit of Liquid Ion-Selective Electrodes (współautorzy: M. Maj-Żurawska, T. Sokalski), „Talanta”, 35, 1988;
Coulometric Study in Microscale Scale of Ionic Equilibria (współautor S. Głąb), „Fresenius’ J. Anal. Chem.”, 337, 1990;
Absolute Methods in Analytical Chemistry, „Pure Appl. Chem.”, 67, 1995;
Topochemical Investigation of Ancient Manuscripts (współautorzy: B. Wagner, E. Bulska, M. Heck, H.T. Ortner), „Fresenius’ J. Anal. Chem.”, 369, 2001;
Spektralna analiza emisyjna (współautor W. Kemula, 1956);
Kwasy i zasady w chemii analitycznej. PWN, Warszawa 1972, 1992. Wyd. rosyjskie MIR Moskwa 1975; wyd. angielskie Ellis Horwood 1987;
Współczesna chemia analityczna – Wybrane zagadnienia. PWN, Warszawa 2001;
60 lat polskiej chemii analitycznej (1945-2005). Instytut Historii Nauki PAN, Warszawa 2010;
50 lat chemii analitycznej na Wydziale Chemii Uniwersytetu Warszawskiego, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, Warszawa 2006.