Adam Harasowski

Adam Jerzy Harasowski

Adam Jerzy Harasowski (16 września 1904, Delatyn – 16 czerwca 1996, Rownhams, Anglia) był polskim kompozytorem, dyrygentem, pianistą oraz znawcą twórczości Fryderyka Chopina. Był również inżynierem mechanicznym i poliglotą. Od 1939 roku mieszkał w Wielkiej Brytanii, gdzie pełnił funkcję oficera technicznego w Polskich Siłach Powietrznych, a później był oficerem i instruktorem w Royal Air Force. Prowadził polskie oraz brytyjskie chóry i grupy operowe, a także pisał, aby przybliżyć polską muzykę anglojęzycznej publiczności. Był mężem wydawcy i dziennikarki Jadwigi Harasowskiej.

Życiorys

Okres przedwojenny

Adam urodził się w Delatynie jako syn Aleksandra i Roberty Nałęcz-Udryckiej. Jego ojciec, Aleksander Harasowski (1872–1945), był lekarzem z szerokimi zainteresowaniami, w tym muzycznymi. Adam miał również rodzinne powiązania z Maurycym Karasowskim (1823–1892), pierwszym biografem Chopina, oraz był szwagrem kompozytora Tadeusza Szeligowskiego (1896–1963).

Egzamin maturalny zdał w Nowym Sączu, a w latach 1923–1929 studiował w konserwatorium Polskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie w klasie Adama Sołtysa. W trakcie studiów zarabiał grając na fortepianie podczas projekcji niemych filmów, a później pobierał prywatne lekcje kompozycji u Karola Szymanowskiego. W 1927 roku poznał Gilberta K. Chestertona.

Dzięki rekomendacji Adama Sołtysa opracował istotne w klasycznym dramacie greckim pieśni chórów do Antygony Sofoklesa w nowoczesnym tłumaczeniu Tadeusza Węclewskiego. Jego kompozycja Obrona Lwowa z 1928 roku, napisana do słów Artura Oppmana, zdobyła drugą nagrodę na konkursie Polskiego Towarzystwa Śpiewaczego „Echo-Macierz” we Lwowie. Pasję do muzyki chóralnej odziedziczył po ojcu, który był dyrygentem Krakowskiego Chóru Akademickiego.

Harasowski rozpoczął naukę gry na fortepianie już w wieku 5 lat i był związany z lwowską szkołą pianistyczną Karola Mikulego, kontynuującą tradycje chopinowskie. W 1932 roku brał udział w II Międzynarodowym Konkursie Chopinowskim.

W tym samym czasie studiował na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej, gdzie w 1931 roku uzyskał dyplom inżyniera mechanika. W trakcie studiów odbywał praktyki w Szwecji (1929), Francji (1930) i Anglii (Balderton, 1927 i 1930 oraz Basingstoke, 1928), a w Balderton zaprzyjaźnił się z Ritą i Fredem Wand, którzy pomogli mu po przyjeździe do Anglii pod koniec 1939 roku.

W latach 1924–1929 był akompaniatorem, a od 1926 dyrygentem Lwowskiego Chóru Technickiego, którego kontynuatorem od 1946 roku jest Akademicki Chór Politechniki Wrocławskiej. Chór ten, jak wspominał po latach, kierował się maksymą „Pieśnią do serca, sercem do Ojczyzny”. W 1927 roku chór wystąpił na uroczystości 77. rocznicy urodzin prezydenta Czechosłowacji, Masaryka, a w maju 1929 pieśń Harasowskiego Lwów zyskała ogromne uznanie na Wszechsłowiańskim Zjeździe Śpiewaczym w Poznaniu.

W latach 1931-1932 ukończył kurs oficerski w szkole kadeckiej we Lwowie, a następnie przez dwa lata pracował jako inżynier mechanik w Hucie Szkła „Dąbrowa” w Hucie-Dąbrowa, a później w Hucie Królewskiej w Chorzowie do 1938 roku. Po przejęciu Zaolzia przez Polskę w październiku 1938 roku pracował w hucie w Trzyńcu, gdzie produkowano części do samolotów.

Podczas pobytu na Śląsku był kierownikiem artystycznym orkiestry dętej i symfonicznej w Chorzowie, a także dyrygentem chóru męskiego „Echo” w Katowicach. Koncert chóru w maju 1937 roku poświęcony twórczości Stanisława Niewiadomskiego uzyskał pozytywne recenzje, a Harasowski został uznany za znakomitego dyrygenta. Chór „Echo” występował w Polskim Radio, wykonując ludowe pieśni polskie i angielskie. W 1935 roku skomponował pieśń Do polskiego morza do słów Witolda Zechentera.

Harasowski utrzymywał korespondencję z Bolesławem Wallek-Walewskim, dyrygentem chórów i dyrektorem Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie. W 1938 roku poślubił Jadwigę Zbrożek, sekretarz redakcji koncernu wydawniczego Ilustrowany Kurier Codzienny w Krakowie.

W czerwcu 1939 roku uczestniczył w międzynarodowym kongresie odlewniczym w Londynie, a jego praca na temat polskiego przemysłu odlewniczego została opublikowana w 1940 roku w brytyjskim czasopiśmie „Foundry Trade Journal”.

Okres wojenny

Po wybuchu II wojny światowej, w ostatnich dniach września 1939 roku trafił jako polski oficer do obozu jenieckiego w Balş w Rumunii, gdzie spotkał Adama Kowalskiego, autora pieśni Modlitwa Obozowa, znanej również jako Modlitwa AK, Modlitwa partyzancka oraz O Panie, któryś jest na niebie. Harasowski opracował tę pieśń na chór męski, a aranżacja została wykonana na koncercie żołnierskim w drugą niedzielę października 1939 roku. Modlitwa Obozowa stała się później popularna w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie oraz w Polsce Podziemnej, a obecnie jest wykonywana podczas mszy okolicznościowych i pogrzebowych w polonijnych parafiach.

Na początku 1940 roku Adam i Jadwiga Harasowscy dotarli do Glasgow w Szkocji, gdzie podjęli konsekwentne działania na rzecz kulturalnego zbliżenia polsko-szkockiego. Jadwiga stała się właścicielką Książnicy Polskiej (do 1953 roku), która wydawała dzienniki, czasopisma i książki dla polskich żołnierzy I Korpusu po przeniesieniu Polskich Sił Zbrojnych z Francji do Wielkiej Brytanii. Małżeństwo Harasowskich jest uważane za autorów popularnego poradnika dla polskich żołnierzy dotyczącego codziennych zwyczajów i zachowań w Wielkiej Brytanii.

Adam Harasowski stworzył wiele kompozycji i aranżacji muzycznych dla polskich żołnierzy na Zachodzie oraz dla brytyjskiej publiczności, co miało na celu zapoznanie anglojęzycznych społeczeństw z polską kulturą muzyczną. W związku z tym większość jego twórczości powstała w języku angielskim. W 95. rocznicę recitalu Fryderyka Chopina w Glasgow (27 września 1848), wystąpił jako pianista w uroczystym koncercie zorganizowanym przez żonę, Jadwigę, w tej samej sali, tego samego dnia (27 września 1943) i o tej samej porze.

Jako czwarty dyrygent (po Jerzym Kołaczkowskim, Henryku Hosowiczu i Otto Schafferze) prowadził Chór Wojska Polskiego, który w ciągu siedmiu lat działalności dał ponad 600 koncertów w Anglii, Szkocji i Walii. Był także dyrygentem Chóru im. Fryderyka Chopina, założonego w Szkocji w 1940 roku przez Ludwika Skibińskiego.

Adam Harasowski był oficerem technicznym Polskich Sił Powietrznych i pracował jako specjalista w dziedzinie budowy silników oraz przyrządów pokładowych w licznych brytyjskich zakładach lotniczych, najdłużej w Royal Aircraft Establishment w Farnborough. Dwukrotnie otrzymał Medal Lotniczy Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie, a także brytyjski Medal Obrony i Medal Wojny 1939–1945.

Okres powojenny

W latach 1945–1948 był wykładowcą konstrukcji silników lotniczych w bazie wojskowej Royal Air Force Cammeringham. 4 października 1948 roku przyjęto go do służby kontraktowej w RAF, w stopniu Flying Officer ze starszeństwem z 23 maja 1946 roku. Nadzorował obsługę techniczną samolotów w bazie St. Athan w Walii. W latach 1949–1952 służył w brytyjskich bazach lotniczych Habbaniya w Iraku, Ammanie w Jordanii, a następnie w Mauripur w Pakistanie, a później ponownie w Anglii w bazach RAF Topcliffe, Swinderby i St. Athan. 29 czerwca 1950 roku awansował na stopień Flight Lieutenant.

Podczas służby na Bliskim Wschodzie nauczył się języka arabskiego i był poliglotą, biegle posługując się angielskim, niemieckim, francuskim, włoskim, hiszpańskim oraz rosyjskim. W późniejszych latach zdobył umiejętność pisania w języku japońskim.

Po powrocie do Wielkiej Brytanii w 1952 roku trafił do bazy Topcliffe, później Swinderby (1954–1957), a następnie na swoją ostatnią placówkę przed przejściem na wojskową emeryturę do St. Athan. W 1955 roku wydał popularny album Złota Księga Pieśni Polskiej.

W latach 1958–1980 mieszkał w Balderton, dzielnicy Newark-on-Trent. Od 1958 roku do emerytury w 1970 roku pracował jako inżynier w firmie Worthington-Simpson Company, produkującej pompy okrętowe, w której wcześniej odbywał staż studencki i podyplomowy. Kierował biurem tłumaczeń i szkołą projektowania dla inżynierów.

Był długoletnim kierownikiem muzycznym i dyrygentem lokalnego towarzystwa operowego – The Newark Operatic Society. W 1961 roku chór tego towarzystwa pod jego kierownictwem wykonał z orkiestrą symfoniczną fragmenty opery Halka w tłumaczeniu na język angielski. Aranżacje polskich pieśni z tłumaczeniami na angielski były częścią albumu muzycznego, który był wielokrotnie wydawany w Stanach Zjednoczonych. W 1963 roku Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa nadała pieśń polskich oddziałów Powstania Styczniowego w jego opracowaniu.

Najważniejszym dziełem Adama Harasowskiego stała się monografia The skein of legends around Chopin (Kłębek legend wokół Chopina). Opracowanie to przedstawia krytyczną analizę ponad czterdziestu istniejących wówczas biografii Fryderyka Chopina, zwracając szczególną uwagę na kontrowersje dotyczące listów Chopina do Delfiny Potockiej, które sugerowały ich domniemane relacje osobiste. Harasowski porównał dwa rodzaje studiów o Chopinie – te, które tworzyły legendy, z tymi, które je obalały. Książka, ze wstępem Arthura Hedleya, została wydana w Glasgow w 1967 roku, a następnie dwukrotnie (w 1977 i 1980) w Nowym Jorku. Obszerną recenzję książki zamieściło londyńskie czasopismo „Wiadomości” w 1968 roku. Uznawana jest za klasyczne opracowanie w tej dziedzinie. Dyskusję z Hedleyem na temat autentyczności wymienionych listów transmitowała 21 kwietnia 1968 roku telewizja BBC2. Fragmenty kolejnej, niedokończonej książki o muzyce Chopina Adam Harasowski opublikował w języku angielskim w 1981 roku.

Był autorem wielu artykułów dotyczących twórczości Chopina, publikowanych w czasopismach takich jak „Music and Musicians”, „Piano Quarterly”, „Musical Times” oraz w polskim „Ruchu Muzycznym”. Publikował także artykuły popularyzatorskie w „Wiadomościach”. Przyjaźnił się i korespondował na tematy związane z twórczością Chopina z Arthurem Hedleyem, Mauricem Brownem, Jerzym Waldorffem, Krystyną Kobylańską oraz Nicolasem Slonimskim. Maurice Brown uważał go za „jednego z głównych autorytetów w Anglii” w tej dziedzinie. W 1970 roku Adam, wraz z żoną Jadwigą, założył stowarzyszenie „London Chopin Society” oraz „Scottish-Polish Chopin Circle in Edinburgh”.

Jadwiga Harasowska zmarła w Newark-on-Trent w 1978 roku. Dwa lata później Adam zawarł związek małżeński z sędzią Joyce Meldrum (Joyce Harasowska) i przeprowadził się do Rownhams koło Southampton. Angażował się w akademiach lokalnego Klubu Polskiego oraz charytatywnych koncertach „To Poland with love”, a także uczestniczył w tygodniach muzycznych Southampton New Music Weeks. W 1989 roku otrzymał dyplom od Towarzystwa im. Fryderyka Chopina za popularyzowanie i utrwalanie dziedzictwa Fryderyka Chopina.

Zmarł 16 czerwca 1996 roku i został pochowany na cmentarzu w Newark-on-Trent. Po jego śmierci Joyce przekazała archiwa Jadwigi i Adama Harasowskich do Archiwum Emigracji prowadzonego przez Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, które stanowią źródło aktualnych opracowań. Historyk zajmujący się wojennymi i powojennymi stosunkami polsko-szkocko-angielskimi zauważył, że „Jadwiga ze Zbrożków i Adam Harasowscy z pewnością zasłużyli na osobną monografię”.