Adam Gruca

Adam Gruca (urodzony 3 grudnia 1893 w Majdanie Sieniawskim, zmarł 3 czerwca 1983 w Warszawie) był polskim lekarzem ortopedą oraz profesorem nauk medycznych.

Życiorys

Adam Gruca przyszedł na świat w rodzinie chłopskiej. Swoją edukację rozpoczął w 1902 roku, uczęszczając do 4-letniej Szkoły Powszechnej w Majdanie Sieniawskim. Następnie kontynuował naukę w gimnazjum w Jarosławiu, gdzie otrzymał wsparcie finansowe w postaci stypendium z Ordynacji Książąt Czartoryskich. W latach 1909–1913 był aktywnym członkiem Polskich Drużyn Strzeleckich oraz organizacji skautowskiej w Jarosławiu. Od 1910 roku należał do Organizacji Młodzieży Narodowej, a w latach 1911–1913 pełnił funkcję kierownika „Zarzewia” w Jarosławiu. Po ukończeniu gimnazjum w 1913 roku i zdaniu matury, rozpoczął studia medyczne na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Lwowskiego. W okresie od 1 lipca 1914 do 31 października 1918 służył jako lekarz w armii austriackiej, biorąc udział w walkach na frontach rosyjskim, rumuńskim oraz włoskim. Jako ochotnik w Wojsku Polskim od 6 listopada 1918, w stopniu podporucznika, został przydzielony do 6. pułku ułanów, a później do Szpitala Wojskowego we Lwowie oraz 34. pułku piechoty. Uczestniczył w obronie Lwowa w 1918 roku, wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 oraz kampanii litewskiej. Po demobilizacji w 1921 roku, a także po wcześniejszych przerwach, kontynuował studia medyczne we Lwowie, uzyskując dyplom doktora wszech nauk lekarskich 24 czerwca 1922 roku. W latach 1921–1928 był asystentem w Klinice Chirurgicznej Uniwersytetu Lwowskiego pod kierunkiem prof. Hilarego Schramma, a po habilitacji (na podstawie pracy „O skostnieniach pozaszkieletowych”) w 1928 roku został docentem Katedry i Kliniki Chirurgicznej Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie rozpoczął wykłady z chirurgii ogólnej i urazowej. W 1931 roku odbył praktykę ortopedyczną w Bolonii i Nowym Jorku, a od 1938 roku był profesorem tytularnym UJK. W latach 1931–1939 pełnił funkcję ordynatora Oddziału Chirurgicznego Szpitala Ubezpieczalni Społecznej we Lwowie.

W czasie kampanii wrześniowej brał udział w obronie Lwowa, pełniąc rolę naczelnym chirurga szpitala wojskowego w głównym gmachu Politechniki Lwowskiej. W okresie pierwszej okupacji sowieckiej (1939–1941) był kierownikiem Kliniki Chirurgii Ogólnej Lwowskiego Instytutu Medycznego oraz szefem sanitarnego w Komendzie Obszaru ZWZ, gdzie przeprowadzał operacje, w tym jedną z nogą płk. Zygmunta Cšadka. Po rozpoczęciu okupacji niemieckiej w lipcu 1941 roku, pracował jako wykładowca medycznych kursów zawodowych we Lwowie. W obawie przed aresztowaniem przez Niemców oraz zagrożeniem ze strony UPA, w wrześniu 1943 roku opuścił Lwów i ukrywał się w Kalwarii Zebrzydowskiej.

Po zakończeniu wojny, w 1947 roku, został profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Warszawskiego i objął stanowisko kierownika III Katedry i Kliniki Chirurgicznej Szpitala Dzieciątka Jezus. W latach 1950–1960 pełnił również rolę krajowego specjalisty ortopedii i traumatologii, a także konsultanta naukowego w filii Kliniki w Konstancinie. Uczył studentów w zakresie chirurgii leczenia gruźlicy kości i stawów, ortopedii oraz traumatologii narządu ruchu. Pełnił również funkcję kierownika oddziału rehabilitacji w Ciechocinku. W 1955 roku uzyskał tytuł profesora zwyczajnego i wykonywał operacje m.in. w sanatorium dziecięcym Górka w Busku-Zdroju.

Jego uczniem był prof. Witold Ramotowski. Gruca był kierownikiem specjalizacji w ortopedii dla 60 lekarzy, promotorem 20 prac doktorskich oraz habilitował 12 doktorów medycyny, w tym: Mariana Garlickiego, Zygmunta Ambrosa, Józefa Kowalskiego, Gabriela Wejsfloga, Stefana Łukasika, Romualdę Serafin, Stefana Malawskiego, Józefa Rancewicza, Mariana Weissa, Tomasza Żuka, Tadeusza Witwickiego i Donata Tylmana, z których dziesięciu uzyskało później tytuł profesora.

Był członkiem PAU oraz rzeczywistym członkiem PAN od 1966 roku, a także członkiem honorowym Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego. W 1974 roku został wybrany członkiem honorowym Międzynarodowego Towarzystwa Chirurgii Ortopedycznej i Traumatologii.

Opublikował około 170 prac naukowych i był twórcą oraz czołowym przedstawicielem warszawskiej szkoły ortopedycznej i traumatologicznej. Obok polskich ortopedów: Ireneusza Wierzejewskiego, Franciszka Raszei, Wiktora Degi z Poznania oraz Donata Tylmana i Adolfa Wojciechowskiego z Warszawy, Gruca znajdował się w gronie najlepszych lekarzy w swojej dziedzinie. Zmarł w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 32-2-29).

Życie prywatne

Był żonaty z Heleną Wojciechowską, z którą miał córkę Bożennę (1924–1988).

Oprócz działalności medycznej, był również utalentowanym rzeźbiarzem i rysownikiem.

Ordery i odznaczenia

  • Order Sztandaru Pracy I klasy (dwukrotnie: 1959, 1977)
  • Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (23 listopada 1954)
  • Złoty Krzyż Zasługi (1948)
  • Medal 10-lecia Polski Ludowej (13 stycznia 1955)
  • Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
  • Odznaka Orląt Lwowskich

Wyróżnienia

Doktor honoris causa:

  • Akademii Medycznej w Warszawie (1975)
  • Akademii Medycznej we Wrocławiu (1982)
  • Honorowy Obywatel Jarosławia (1977)

Upamiętnienie

W Jarosławiu i Słupsku ulicom nadano imię prof. Adama Grucy.

Prof. Adam Gruca jest patronem Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Otwocku.

W grudniu 2023 roku, z okazji 130. rocznicy urodzin prof. Adama Grucy, w Klinice Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu UCK WUM w szpitalu przy ul. Lindleya 4, którą Profesor kierował w latach 1947–1964, odsłonięto tablicę pamiątkową.

Przypisy

Bibliografia

Czesław Zwolski: Ponidzie. Wyd. 1. Warszawa: Sport i Turystyka, 1971.

Linki zewnętrzne