Adam Gadomski (geograf)

Adam Bolesław Marian Rola-Gadomski (ur. 26 lipca 1894 w Wieliczce, zm. 27 maja 1942 w KL Auschwitz) był polskim geografem, geologiem, popularyzatorem nauki, podróżnikiem oraz taternikiem.

Życiorys

Był synem Kazimierza oraz Marii z Wieniawa-Długoszowskich. W 1913 roku ukończył maturę w c. k. Gimnazjum III w Krakowie. Od młodzieńczych lat angażował się w ruch niepodległościowy, stając się członkiem Drużyn Strzeleckich. W 1914 roku dołączył do 3. pułku piechoty Legionów, a w polskim wojsku służył do 1919 roku, opuszczając je jako porucznik rezerwy.

Studia rozpoczął na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, gdzie już w 1919 roku podjął pracę jako asystent najpierw w katedrze geologii, a później w Instytucie Geograficznym, gdzie stał się jednym z najbliższych współpracowników prof. Ludomira Sawickiego. Jego specjalizacja obejmowała geomorfologię oraz glacjologię, a głównym obszarem badań były Tatry. Zajmował się także tatrzańskimi jaskiniami, stawami oraz wiecznymi śniegami i lodowcami w Tatrach. W 1923 roku uzyskał doktorat na podstawie rozprawy dotyczącej zlodowacenia doliny Białki.

Od 1923 roku pracował jako nauczyciel gimnazjalny w VIII Gimnazjum w Krakowie. W 1929 roku przeniósł się do Warszawy, gdzie przez pewien czas prowadził pracownię geograficzną Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświaty Publicznej, jednocześnie ucząc w warszawskich gimnazjach. Brał udział w międzynarodowych kongresach geograficznych w Kairze (1924), Warszawie (1934) oraz Amsterdamie (1938), a także w kolejnych Zjazdach Geografów i Etnografów Słowiańskich.

W okresie międzywojennym był jednym z najbardziej aktywnych popularyzatorów wiedzy o Tatrach, jednak pisał także o innych regionach Polski. Był autorem wielu artykułów popularnonaukowych dotyczących geografii, Tatr i innych tematów, które publikował w latach 1923-1939 w różnych czasopismach, takich jak: „Orli Lot”, „Przyrodnik”, „Ziemia”, „Czasopismo Przyrodnicze”, „Gazeta Zakopiańska”, „Głos Zakopiański”, „Ilustrowany Kurier Codzienny”, „Kurier Literacko-Naukowy”, „Światowid”, „Kalendarz Ilustrowany Kuriera Codziennego” oraz „Wierchy”.

W tym czasie odbył liczne podróże, zarówno z prof. Sawickim, jak i samodzielnie, głównie po Europie Południowej (Austria, Włochy, Francja, Grecja) oraz Azji Mniejszej (Turcja). W trakcie wyjazdu na kongres geograficzny w Kairze odwiedził Egipt i Sudan, docierając do oazy Charga oraz katarakt Nilu. Wiele spostrzeżeń z tej wyprawy opublikował (m.in. „Z morfologii Pustyni Libijskiej”, „Przyczyny powodzi w Północnej Afryce”, „Typy pustynne Sahary”).

Podczas II wojny światowej mieszkał w Krakowie, gdzie aktywnie uczestniczył w tajnym nauczaniu oraz w ruchu oporu przeciwko okupantowi. Aresztowany przez Gestapo w kwietniu 1942 roku, został wywieziony do Oświęcimia, gdzie zmarł 27 maja tego samego roku w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau.

Otrzymał Medal Niepodległości (22 grudnia 1931) oraz Krzyż Legionowy.

Ważniejsze prace A. Gadomskiego

Zjawiska lodowcowe północnych stoków Wysokich Tatr, w: „Sbornik I Sjezdu Slovanských Geografov a Etnografov”, Praha, 1924 (1926);
Morfologia glacjalna północnych stoków Wysokich Tatr, Cieszyn 1926;
Na lodowcu tatrzańskim, w: „Wierchy”, 1926;
Anomalie wyglądu dolin tatrzańskich w związku z przyczynami strukturalnymi, w: „Pamiętnik II Zjazdu Słowiańskich Geografów i Etnografów”, 1927 r., t. I (1929);
Lodowiec w Tatrach, w: Pamiętnik II Zjazdu Słow. Geogr. i Etn., 1927 r., t. I (1929);
Morfologia glacjalna Bielskich Tatr, w: Pamiętnik II Zjazdu Słow. Geogr. i Etn., 1927 r., t. I (1929);
Nienormalność odwodnienia północnych stoków Czerwonych Wierchów, w: Pamiętnik II Zjazdu Słow. Geogr. i Etn., 1927 r., t. I (1929);
Polodowcowe zmiany hydrografii tatrzańskiej, w: Pamiętnik II Zjazdu Słow. Geogr. i Etn., 1927 r., t. I (1929);
Jura Krakowska, w: Wiadomości Służby Geograficznej, 1929. z. 12.
Rohackie Stawy, w: „Wierchy”, 1929;
Tatrzańskie kaptaże dopływów Dunajca, w: Przegląd Geograficzny IX, 1929;
Z fizjografii dorzecza Popradu, w: Wiadomości Służby Geograficznej, 1934, z. 1;
O zlodowaceniu doliny Bystrej pod Kuźnicami, w: Przegląd Geograficzny XV, 1935;
Carte de la morphologie glaciaire du versant N. de la Tatra, w: „C. R. du Congrès Géogr. International à Varsovie”, 1934, II (1936);
Die Eiszeit in der Tatra („Verh. der III Int. Quartär-Konferenz in Wien, September 1936”, 1938)
Dolina Żabich Stawów Białczańskich, morfologia glacjalna, w: „Wiadomości Geograficzne” 1937;
Problem „suchych” wód, dolin, kotłów, żlebów, przełęczy i wierchów w Tatrach, w: „Wiadomości Geograficzne” 1938.