Adam Freytag (urodzony w 1608 roku w Toruniu, zmarły w 1650 roku w Kiejdanach) był matematykiem oraz inżynierem wojskowym.
Jego ojciec, także Adam, pełnił funkcję profesora w toruńskim Gimnazjum Akademickim. Wczesne dzieciństwo oraz młodzieńcze lata A. Freytaga upłynęły w Toruniu. Już w wieku 10 lat wykazał się niezwykłym talentem do matematyki, a jako jedenastolatek potrafił swobodnie pisać wiersze w języku łacińskim. Otrzymał stypendium od Rady Miejskiej Torunia, co umożliwiło mu wyjazd na studia do Niemiec, gdzie najprawdopodobniej studiował w Lipsku, a na pewno zapisał się na uniwersytet we Frankfurcie nad Odrą w 1625 roku. Po ukończeniu studiów nie wrócił od razu do Torunia; zaciągnął się do wojska Republiki Zjednoczonych Prowincji pod dowództwem Fryderyka Henryka Orańskiego. W 1629 roku brał udział w oblężeniu twierdzy ’s-Hertogenbosch. W tym samym roku rozpoczął studia na wydziale medycznym Uniwersytetu w Lejdzie, uzyskując dyplom doktora medycyny 1 kwietnia 1632 roku. W 1630 roku opublikował podręczny kalendarz zatytułowany Neu und alter Schreib Calender, prawdopodobnie w celu uzyskania dodatkowych funduszy.
Najważniejszym dziełem Adama Freytaga jest jednak podręcznik fortyfikacji Architectura militaris nova et aucta oder newe vermehrte Fortification von Regular – Vestungen, von Irregular – Vestungen und Aussenwercken, von Praxi offensiva und devensiva, auff die neweste niederländische Praxin gerichte und beschreben durch Adamum Freitag der Mathematum Liebhaber, wydany w Lejdzie przez Bonaventurę i Abrahama Elzeviera w 1631 roku. Publikacja ta szybko zyskała status klasycznego podręcznika do fortyfikacji w stylu tzw. staroholenderskim, była wielokrotnie wznawiana i powszechnie uznawana za istotną pozycję w tej dziedzinie.
Chociaż dzieło to przyniosło Freytagowi uznanie, nie przyniosło mu znaczących dochodów. W 1633 roku zaciągnął się na służbę u księcia Janusza Radziwiłła, który później został wojewodą wileńskim i hetmanem wielkim litewskim, pełniąc funkcję inżyniera wojskowego, fortyfikatora oraz lekarza. Uczestniczył w wojennej wyprawie na Smoleńsk, a po jej zakończeniu, w 1634 roku, wrócił na kilka lat do Torunia, gdzie doradzał przy rozbudowie miejskich umocnień. W latach czterdziestych znów udał się na Litwę do księcia Radziwiłła, gdzie pełnił rolę jego przybocznego medyka, a także wykładał matematykę w szkole kiejdańskiej. Zajmował się także fortyfikowaniem Birży i Kiejdan.
Freytag zmarł w stosunkowo młodym wieku, mając 42 lata, w 1650 roku w Kiejdanach, gdzie został pochowany. Zachowało się jego barokowe epitafium, które można zobaczyć w Muzeum w Kiejdanach, a barokowe popiersie Freytaga znajduje się w zbiorach Muzeum im. Čiurlonisa w Kownie.
24 czerwca 2004 roku na budynku, który obecnie znajduje się w miejscu rodzinnego domu Adama Freytaga przy ul. Mostowej 34 w Toruniu, wmurowano tablicę pamiątkową.
Adam Freytag jest patronem Oddziału Północnego Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji w Toruniu.
Bibliografia
- Herbst S., Freytag Adam, Polski Słownik Biograficzny, t. 7, 1958
- Mikulski K., Dom i środowisko rodzinne Adama Freitaga, tamże.
- Nowak T. M., Adam Freytag i jego Architectura Militaris Nova et Aucta…, [w:] Fortyfikacja t. V, Zebra 1998 ISSN 1425-4409.
- Serczyk J., Adam Freytag (1608–1650), matematyk i inżynier wojskowy, [w:] Wybitni ludzie dawnego Torunia, PWN 1982 ISBN 83-01-04406-3.