Adam
Adam (oficjalnie: Jego Ekscelencja Najprzewielebniejszy Adam, arcybiskup przemyski i nowosądecki), znany jako Aleksander Dubec, urodził się 14 sierpnia 1926 roku we Florynce, a zmarł 24 lipca 2016 w Sanoku. Był polskim duchownym prawosławnym, arcybiskupem oraz wieloletnim ordynariuszem diecezji przemysko-nowosądeckiej.
Życiorys
Adam przyszedł na świat w Florynce, położonej w Beskidzie Niskim. Jego rodzice, Wasyl Dubec oraz Maria z domu Worhacz, prowadzili gospodarstwo rolne. Do 1960 roku uczył się w Prawosławnym Seminarium Duchownym w Warszawie, a następnie w 1964 roku ukończył Chrześcijańską Akademię Teologiczną, gdzie obronił pracę magisterską na temat początków chrześcijaństwa na polskich ziemiach. Święcenia kapłańskie otrzymał 30 stycznia 1965 roku z rąk arcybiskupa łódzkiego i poznańskiego Jerzego (Korenistowa). Na początku swojej posługi pracował w parafiach w Wysowej-Zdroju oraz Kalnikowie. W 1966 roku objął stanowisko proboszcza cerkwi w Sanoku oraz dziekana dekanatu sanockiego.
18 stycznia 1983 roku przyjął śluby zakonne przyjmując imię Adam, a następnego dnia został podniesiony do rangi archimandryty.
30 stycznia 1983 roku, za zgodą Urzędu do Spraw Wyznań, odbyła się jego chirotonia biskupia. Do 22 września 1983 roku był wikariuszem diecezji warszawsko-bielskiej (z tytułem biskupa lubelskiego), a następnie objął przewodnictwo nowo utworzonej diecezji przemysko-nowosądeckiej z siedzibą w Sanoku. 30 października 1983 roku odbyła się jego intronizacja. W 1996 roku został podniesiony do godności arcybiskupa.
Diecezja, której był pierwszym ordynariuszem, obejmowała kilkadziesiąt parafii oraz około 3 tys. wiernych. W trakcie swojej posługi poświęcił wiele cerkwi oraz domów parafialnych, zainicjował działalność wydawniczą oraz utworzył Centrum Religijno-Kulturalne w Gorlicach.
Przyczynił się do wzniesienia cerkwi w Rozdzielu, Gorlicach, kaplicy w Tylawie, która upamiętnia wydarzenia znane jako schizma tylawska, odbudowy cerkwi w Komańczy, powołania monasteru Opieki Matki Bożej w Wysowej-Zdroju oraz budowy cerkwi w Rzeszowie. Zainicjował wznowienie wydawania ukraińskojęzycznego rocznika Cerkownyj Kalendar oraz rozpoczął publikację kwartalnika „Antyfon”. Brał także udział w przygotowaniach do kanonizacji św. Maksyma Gorlickiego oraz w związanych z tym uroczystościach.
19 czerwca 1988 roku apelował do wiernych o aktywne uczestnictwo w wyborach do Rad Narodowych. W czerwcu 2010 roku arcybiskup włączył się w protest przeciwko budowie pomnika Kazimierza Pułaskiego we wsi Wysowa-Zdrój, w miejscu dawnych szańców konfederackich.
Zmarł 24 lipca 2016 roku w godzinach popołudniowych w szpitalu w Sanoku, w 90. roku życia. Uroczystości pogrzebowe miały miejsce 27 lipca 2016 roku w Sanoku, pod przewodnictwem metropolity warszawskiego i całej Polski Sawy. Po ceremonii ciało zostało przewiezione do Krynicy-Zdroju i złożone w krypcie pod cerkwią św. Włodzimierza Wielkiego.
Współpraca z SB
W 2009 roku dziennik Rzeczpospolita opublikował informacje, według których, na podstawie dokumentów Służby Bezpieczeństwa dostępnych w archiwach IPN, 16 czerwca 1971 roku proboszcz Aleksander Dubec został zarejestrowany przez SB jako tajny współpracownik o pseudonimie „Marek”. Informacje te znalazły się także w publikacji IPN z tego samego roku.
Z zachowanych akt (teczka pracy z lat 1971–1979, późniejsze materiały zostały zniszczone, a ostatnie odnalezione doniesienie pochodzi z czerwca 1988) wynika, że Aleksander Dubec spotykał się z oficerami SB jako kandydat na tajnego współpracownika, a w 1971 roku został zarejestrowany jako TW. Współpraca ta miała charakter dobrowolny. Duchowny informował SB o bieżących problemach Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, w tym o sprawach finansowych, przedstawiał charakterystyki kapłanów oraz wiernych, włączając w to kwestie obyczajowe. Zbierał również informacje o emigracji ukraińskiej w Kanadzie oraz udostępniał oryginalne dokumenty kościelne.
Przekazywał także dane dotyczące działalności duchownych grecko- i rzymskokatolickich, informował o działalności związków wyznaniowych w Polsce południowo-wschodniej, a także o działaniach podejmowanych w Ukraińskim Towarzystwie Społeczno-Kulturalnym oraz wśród Łemków. W dokumentach przetrwały pokwitowania, które świadczą o tym, że władyka otrzymywał gratyfikacje za swoje informacje, w postaci „paczek delikatesowych”. Oprócz regularnych paczek żywnościowych, wielokrotnie otrzymywał też luksusowe prezenty.
Rzecznik diecezji przemysko-nowosądeckiej, ks. Julian Feleńczak, skomentował te publikacje, stwierdzając, że arcybiskup zaprzeczył, jakoby świadomie podjął współpracę z SB. Historyk Krzysztof Kaczmarski natomiast uznał przytoczone materiały za wiarygodne.
Odznaczenia i ordery
11 lipca 2007 roku prezydent Ukrainy, Wiktor Juszczenko, odznaczył arcybiskupa Adama Orderem Księcia Jarosława Mądrego (I stopnia).
Otrzymał także odznaczenie od Ukraińskiej Cerkwi Prawosławnej – Order św. Piotra Mohyły. Order ten został mu nadany przez metropolitę kijowskiego i całej Ukrainy, Włodzimierza, i nosi numer 001. Wręczenie odbyło się 9 maja 2010 roku w Sanoku, a dokonał tego arcybiskup lwowski i halicki, Augustyn (Markewycz).
Przypisy
Bibliografia
- Mariusz Krzysztofiński, W kręgu Bizancjum W: Aparat represji w Polsce Ludowej 1944–1989, Biuletyn IPN, 2009
- Stefan S. Dudra, Kościół Prawosławny na ziemiach zachodnich i północnych Polski po II wojnie światowej, Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, 2004, ISBN 83-89712-37-7, OCLC 69311720.