Adam Dobrodzicki, znany również jako „Gad” (urodzony 18 kwietnia 1883 w Wadowicach, zmarł 10 października 1944 w Błaszkowie) – był polskim działaczem niepodległościowym, malarzem, litografem, scenografem i reżyserem teatralnym, a także projektantem rzeźb nagrobnych, publicystą oraz majorem piechoty Wojska Polskiego. Otrzymał Order Virtuti Militari.
Życiorys
Urodził się 18 kwietnia 1883 roku w Wadowicach, w rodzinie Ignacego, który był urzędnikiem, oraz Izabeli z Franzów. Miał brata Jerzego Kazimierza (1884–1934), który był generałem brygady Wojska Polskiego.
Po ukończeniu gimnazjum męskiego i zdaniu egzaminu dojrzałości w 1902 roku, przeniósł się do Krakowa. Studiował historię na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz historię sztuki w Akademii Sztuk Pięknych, gdzie aktywnie angażował się w działalność Bratniej Pomocy. 27 czerwca 1907 roku wziął fikcyjny ślub z politycznie zaangażowaną socjalistką Wandą Krahelską, co pozwoliło jej na uzyskanie obywatelstwa austriackiego i ochronę przed represjami ze strony władz carskich. W 1908 roku rozwiódł się, gdyż Krahelska została sądownie uniewinniona 18 lutego.
Adam Dobrodzicki kontynuował edukację, inicjując powstanie kół samokształceniowych w Akademii Sztuk Pięknych. Działał społecznie, między innymi na rzecz budowy pomnika Jana Matejki w Krakowie. Zaangażował się również w realizację testamentu Jana Stanisławskiego, który pragnął, aby zbudowano nowoczesny dom studencki dla krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Po ukończeniu studiów w Krakowie kontynuował naukę w Paryżu oraz uczestniczył w plenerach malarskich w Bretanii. Po powrocie do Krakowa otrzymał zamówienie na ilustrację powieści Tadeusza Micińskiego, a w 1912 roku wygrał konkurs na projekt polichromii w katedrze Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kamieńcu Podolskim. W tym samym roku przystąpił do Związku Strzeleckiego, gdzie ukończył kurs oficerski.
W czasie I wojny światowej służył najpierw w II baonie 1 pułku piechoty Legionów Polskich, a następnie w 2 kompanii II baonu 5 pułku piechoty i 7 pułku piechoty. W 1917 roku wstąpił do sztabu I Brygady Legionów Polskich, awansując do stopnia podporucznika. W czasie kryzysu przysięgowego był internowany w forcie w Beniaminowie. Potem pełnił funkcję oficera w Komendzie Głównej Polskiej Organizacji Wojskowej w Krakowie.
W 1918 roku, w stopniu majora, został adiutantem Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości objął stanowisko redaktora miesięcznika „Rzeczy piękne”, co umożliwiło mu promowanie twórczości artystów związanych z Legionami i ich powrót do działalności artystycznej. Równocześnie wykładał historię Legionów Polskich w Oficerskiej Szkole Piechoty.
W 1920 roku przeniósł się do Warszawy, gdzie zamieszkał w Milanówku w domu rodziny Rufina Morozowicza. W 1923 i 1924 roku był oficerem rezerwy 72 pułku piechoty. Następnie został powołany do służby czynnej. We wrześniu 1927 roku przeniesiono go z 72 pp do kadry oficerów piechoty, z jednoczesnym oddaniem do dyspozycji szefa Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych. W latach 1927/28 i 1928/29 był wykładowcą geografii w Szkole Podchorążych Piechoty. Na własną prośbę został zwolniony z czynnej służby 31 maja 1929 roku. W 1934 roku, jako oficer pospolitego ruszenia, był ewidencjonowany w Powiatowej Komendzie Uzupełnień w Nowym Targu, z przydziałem do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr V, będąc „reklamowanym na 12 miesięcy”.
Od 1921 roku współpracował z Juliuszem Osterwą. Wystawione 23 lutego 1922 roku w Teatrze Reduta przedstawienie „Ulica Dziwna” według K.A. Czyżowskiego, które Adam Dobrodzicki reżyserował i stworzył do niego scenografię, stało się wielką sensacją. W warszawskiej prasie i opinii publicznej spotkało się z krytyką za złamanie panujących wówczas kanonów sztuki. W 1926 roku nawiązał współpracę ze Spółdzielnią Artystów ŁAD, dla której projektował kilimy we współpracy z Heleną Bukowską-Szlekys. W 1929 roku objął stanowisko dyrektora Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem i pełnił tę funkcję do 1936 roku, kiedy to został mianowany naczelnikiem wydziału wychowania w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Był również prezesem oddziału Związku Legionistów Polskich i przeżył powstanie warszawskie, przebywając w obozie przejściowym Dulag 121.
Zmarł 10 października 1944 roku w Błaszkowie, a jego ciało spoczywa na cmentarzu w Odrowążu.
30 lutego 1926 roku poślubił Wandę Czarnocką, działaczkę niepodległościową, odznaczoną Medalem Niepodległości (23 grudnia 1933).
Ordery i odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 6675 (17 maja 1922)
Krzyż Niepodległości (13 kwietnia 1931)
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1922)
Krzyż Walecznych trzykrotnie
Złoty Krzyż Zasługi (28 czerwca 1939)
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Przypisy
Bibliografia
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
Wacław Lenkiewicz, Andrzej Sujkowski, Hugo Zieliński: Księga Pamiątkowa 1830 – 29 XI 1930. Szkice z dziejów piechoty polskiej. Ostrów-Komorowo: Szkoła Podchorążych Piechoty, 1930.
Stanisław Łoza: Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938. [dostęp 2022-01-02].
Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, praca zbiorowa na podstawie materiałów Stanisława Dąbrowskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1973, s. 133.
Linki zewnętrzne
Żołnierze Niepodległości: Dobrodzicki Adam, ps. „Gad”. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2021-12-06].
Marek Sołtysik, Bomby w damskich rękach, Palestra 9–10/2009.
Maria Morozowicz-Szczepkowska, Na stałe w Milanówku, Towarzystwo Miłośników Milanówka 14 maja 2010.
Grażyna i Przemysław Witekowie, Artyści w strzeleckim zbrojnym ruchu niepodległościowym I wojny światowej, Oleandry nr 16 (maj 2005). jozwa22.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-25)]