Adam Sułtanowicz Dielimchanow
Adam Sułtanowicz Dielimchanow (ros. Адам Султанович Делимханов), urodzony 25 września 1969 roku w Bienoj, w Czeczeńsko-Inguskiej ASRR, jest politykiem czeczeńskim i rosyjskim. W latach 2006–2007 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego rządu Republiki Czeczeńskiej. Jest deputowanym Dumy Państwowej Federacji Rosyjskiej V, VI i VII kadencji, a także członkiem partii Jedna Rosja. W Dumie Państwowej VII kadencji zasiada w Komitecie ds. Bezpieczeństwa i Przeciwdziałania Korupcji.
W czasach czeczeńskich konfliktów o niepodległość był osobistym kierowcą dowódcy polowego, Salmana Radujewa. Po rozpoczęciu II wojny czeczeńskiej w 1999 roku przeszedł na stronę sił federalnych. W 2009 roku przywódca Republiki Czeczeńskiej, Ramzan Kadyrow, określił Dielimchanowa jako „człowieka, który może go zastąpić”.
Aktywiści praw człowieka oraz dziennikarze w Rosji zarzucali Dielimchanowowi naruszanie praw człowieka. Od 2014 roku podlega sankcjom ze strony USA z powodu domniemanego zaangażowania w przestępczą grupę „Brotherly Circle”. Dodatkowo, z powodu jego udziału w inwazji Rosji na Ukrainę, nałożono na niego międzynarodowe sankcje przez wszystkie kraje UE oraz kilka innych państw.
26 kwietnia 2022 roku został odznaczony tytułem Bohatera Federacji Rosyjskiej, a w 2023 roku otrzymał tytuł Bohatera Republiki Czeczeńskiej.
Życiorys
Urodził się 25 września 1969 roku we wsi Benoj, w rejonie nożajsko-jurtowskim Czeczeńsko-Inguskiej ASRR. Jest krewnym Ramzana Kadyrowa (według niektórych źródeł, kuzynem). W latach 1987–1989 służył w Armii Radzieckiej. Następnie, od marca do lipca 1990 roku, pracował jako monter III kategorii w przedsiębiorstwie remontowo-konserwacyjnym Argunskoje, a później jako dostawca w firmie Teszam do 1991 roku. W 1994 roku ukończył Czeczeński Uniwersytet Państwowy.
W drugiej połowie lat 90. Dielimchanow był kierowcą czeczeńskiego dowódcy polowego, Salmana Radujewa. Po rozpoczęciu II wojny czeczeńskiej w 1999 roku dołączył do sił federalnych. Od marca 2000 do sierpnia 2003 roku pracował w agencjach spraw wewnętrznych jako stażysta, a następnie inspektor ds. analiz i planowania w siedzibie policyjnej firmy podległej Ministerstwu Spraw Wewnętrznych Republiki Czeczeńskiej, która zajmowała się ochroną obiektów rządowych. Od 2000 roku pracuje w organach ścigania Federacji Rosyjskiej. W grudniu 2001 roku Dielimchanow był celem zamachu. Od sierpnia do września 2003 roku pełnił funkcję dowódcy batalionu policyjnego w Gudermes. W latach 2003–2006 był dowódcą pułku pozaresortowego, którego zadaniem była ochrona obiektów naftowych i gazowych.
Od 18 lipca 2006 roku sprawował urząd wiceprzewodniczącego rządu Republiki Czeczeńskiej. W maju 2007 roku, po wezwaniu około stu rodziców bojowników do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Dielimchanow oświadczył, że nikomu nie będzie przebaczone, kto poszedł do lasu: „Będą mieli obcięte głowy”.
We wrześniu 2007 roku zapowiedział, że Doku Umarow, który ogłosił się „prezydentem Iczkerii”, zostanie zatrzymany lub zlikwidowany.
W wyborach 2 grudnia 2007 roku Dielimchanow został wybrany do Dumy Państwowej, gdzie zajął stanowisko wiceprzewodniczącego Komisji Spraw Federacji i Polityki Regionalnej.
W 2008 roku, po zabójstwie Rusłana Jamadajewa, byłego deputowanego Dumy, jego brat Isa Jamadajew oskarżył Dielimchanowa o zlecenie morderstwa, nazywając go „Kat”, ponieważ miał nadzorować egzekucje i porwania.
5 kwietnia 2009 roku policja w Dubaju aresztowała dwóch uczestników zamachu na Sulima Jamadajewa i ogłosiła, że Dielimchanow znajduje się na międzynarodowej liście poszukiwanych. Oskarżenia nazwał prowokacją i zadeklarował gotowość do współpracy z śledczymi. Jego dane zostały opublikowane na stronie Interpolu.
W wywiadzie z 23 września 2009 roku Ramzan Kadyrow ogłosił Dielimchanowa swoim następcą.
W 2010 roku Dielimchanow nadzorował budowę Kompleksu Parku Memorialnego przy ulicy Kadyrowa w Moskwie, gdzie zaaranżowano przestrzeń z placami zabaw, fontannami oraz miniaturowym łukiem. Środki na projekt pochodziły z regionalnego funduszu publicznego im. A. Kadyrowa.
3 grudnia 2013 roku w Dumie Państwowej Dielimchanow wdał się w kłótnię z deputowanym Aleksiejem Żurawlowem, co zakończyło się bójką i upuszczeniem złotego pistoletu przez Dielimchanowa. Przewodniczący Dumy, Siergiej Naryszkin, skrytykował obu deputowanych. Później ogłosili pojednanie. 1 lutego 2022 roku Dielimchanow podczas transmisji na Instagramie zagroził obcięciem głów rodzinie sędziego Saidiego Jangulbajewa oraz osobom, które przetłumaczyły jego nagranie na rosyjski. Ramzan Kadyrow wcześniej również groził rodzinie Jangulbajewa.
Na podstawie dekretu Prezydenta Federacji Rosyjskiej z 26 kwietnia 2022 roku, Dielimchanow otrzymał tytuł Bohatera Federacji Rosyjskiej za odwagę i bohaterstwo wykazane podczas „specjalnej operacji wojskowej” na Ukrainie.
W październiku 2022 roku, w imieniu Ramzana Kadyrowa, Dielimchanow obiecał pociągnięcie do odpowiedzialności wszystkich za „znieważenie i pomawianie” kraju, hymnu, Konstytucji Federacji Rosyjskiej oraz prezydenta.
14 czerwca 2023 roku wiele rosyjskich i ukraińskich mediów oraz urzędników (w tym Ramzan Kadyrow) doniosło, że Dielimchanow został ranny lub zginął w wyniku ostrzału Primorska przez siły ukraińskie. Później Kadyrow oraz niektóre media zaprzeczyli tym informacjom, nie przedstawiając jednak przekonujących dowodów dotyczących stanu Dielimchanowa.
Działalność polityczna
W latach 2007–2019, jako deputowany Dumy Państwowej V, VI i VII kadencji, był współautorem 20 inicjatyw ustawodawczych oraz poprawek do projektów ustaw federalnych.
Majątek
W rankingu 500 rosyjskich miliarderów, opracowanym przez magazyn „Finans” na początku 2011 roku, Adam Dielimchanow zajął 314. miejsce. Jego majątek szacowano na 300 milionów dolarów, co odpowiada 9,1 miliarda rubli. Z danych za 2011 rok wynika, że Dielimchanow uzyskał dochód w wysokości 1,9 miliona rubli, a jego żona – 187 tysięcy rubli.
Krytyka
Podczas rosyjskiej inwazji na Ukrainę Dielimchanow regularnie publikował inscenizowane filmy z udziałem czeczeńskich formacji, w których rzekomo brali oni udział w działaniach bojowych, co sprawiło, że czeczeńskie oddziały nazywano „TikTokową armią”.
Według Human Rights Watch, podczas rosyjskiego ataku na Ukrainę, zgodnie z zasadą odpowiedzialności dowódcy, Dielimchanow może być odpowiedzialny za zbrodnie wojenne, w tym atakowanie dostaw pomocy humanitarnej oraz przeszkadzanie w ewakuacji ludności cywilnej, co może kwalifikować się jako zbrodnia przeciwko ludzkości.
Odznaczenia
- Bohater Federacji Rosyjskiej (26 kwietnia 2022)
- Bohater Republiki Czeczeńskiej (16 kwietnia 2023) – za wybitne zasługi dla Republiki Czeczeńskiej i jej narodu, odwagę, bohaterstwo oraz poświęcenie w obronie interesów Ojczyzny
- Bohater Ługańskiej Republiki Ludowej (2022)
- Order „Za zasługi dla Ojczyzny” IV stopnia (7 listopada 2024) – za wkład w rozwój parlamentaryzmu, aktywną działalność ustawodawczą oraz wieloletnią sumienną pracę
- Order Męstwa (trzykrotnie)
- Order Przyjaźni
- Order Kadyrowa