Adam Czarnowski (30 lipca 1918 – 10 listopada 2010) był znanym krajoznawcą, przewodnikiem turystycznym, dziennikarzem, fotografem oraz kolekcjonerem. Urodził się w Białej Wielkiej, jednak od pierwszego roku życia mieszkał w Warszawie, gdzie jego ojciec pracował jako profesor w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Maturę zdał w 1938 roku w Gimnazjum Miejskim w Przasnyszu. W okresie przedwojennym ukończył dwa semestry na Wyższej Szkole Handlowej w Warszawie, a następnie konspiracyjnie kontynuował naukę w Miejskiej Szkole Handlowej, prowadzonej przez profesora Edwarda Lipińskiego. Po pewnym czasie spędzonym w gminie Strachówka, w 1944 roku został wraz z żoną uwięziony w obozie pracy przez Niemców na froncie nad Bugiem.
W okolicy 1942 roku zawarł związek małżeński z Jadwigą Marią Wiecińską (1920-1991), córką Feliksa i Janiny Marii z Karpińskich Wiecińskich. Po wojnie osiedlił się w Krakowie, a następnie pracował w Wałbrzychu. W 1949 roku wrócił do Warszawy, gdzie podejmował różne prace doraźne. W 1952 roku nawiązał współpracę z Polskim Towarzystwem Turystyczno-Krajoznawczym, gdzie był kierownikiem biura Oddziału Warszawskiego, a później pracował w Zarządzie Głównym PTTK. Jednocześnie rozwijał swoje zainteresowania fotograficzne, kolekcjonerskie (głównie pocztówki) oraz pisarskie. W latach 1958-1979 pełnił funkcję redaktora miesięcznika „Poznaj Swój Kraj”, a w 1979 roku przeszedł na emeryturę.
Był także zastępcą redaktora naczelnego czasopisma „Barbakan” oraz współpracował z takimi wydawnictwami jak „Na Szlaku”, „Wierchy”, „Ziemia”, „Informacje ZG PTTK”, „Gościniec” i „Almanach Muszyny”. Jego dorobek pisarski obejmuje około 700 artykułów opublikowanych w różnych czasopismach oraz ponad 20 książek, broszur i folderów. Czarnowski odbył wiele wypraw turystycznych do krajów Europy i Azji, a swoje zbiory, w dużej części, przekazał do instytucji takich jak Biblioteka Narodowa w Warszawie, gdzie jego kolekcja pocztówek stała się częścią zbiorów imienia jego.
Był honorowym członkiem PTTK oraz Warszawskiego Klubu Kolekcjonerów, a także członkiem Stowarzyszenia Historyków Fotografii i artystą fotografikiem w Fotoklubie RP Stowarzyszenia Twórców. Otrzymał Honorową Nagrodę Hetmana Kolekcjonerów Polskich Jerzego Dunin-Borkowskiego w 2007 roku oraz Nagrodę Honorową im. Fryderyka Kremsera. Wyróżniony został Krzyżem Kawalerskim OOP, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodowej oraz odznakami Zasłużony Działacz Kultury i Zasłużony Działacz Turystyki, a także wieloma innymi nagrodami za działalność w PTTK oraz innych organizacjach w województwie warszawskim. Zmarł i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (grób 328 pod murem ul. Tatarskiej).
Ważniejsze publikacje:
- Zakopane i okolice. Informator dla wycieczek młodzieżowych, Warszawa 1964
- Trasa 7: Siedlce – Mordy – Łosice – Drohiczyn – Sokołów Podlaski, Warszawa 1965 (folder harmonijkowy)
- Górski obóz wędrowny młodzieży szkolnej. Materiał szkoleniowy dla organizatorów turystyki młodzieżowej, Kraków 1966
- Kraina tysiąca źródeł. O Ziemi Sądeckiej, Warszawa 1967, wyd. II Warszawa 1975
- W Beskidzie Niskim, Warszawa 1968 (fot.)
- In the Low Beskid Mountains, Warszawa 1968 (fot.)
- Prace krajoznawcze z młodzieżą szkolną. Uwagi metodyczne, Warszawa 1969
- Poradnik metodyczny dla przewodników. Praca zbiorowa (red.), Warszawa 1970
- Wędrówki przez Pogórze Karpackie i Beskidy, Warszawa 1972, wyd. II Warszawa 1986
- Wędrówki górskie młodzieży szkolnej, Warszawa 1974
- Turisticke oblasti konvencniho pasma v Polsku, Varsava 1976
- Krajoznawstwo. Poradnik metodyczny dla instruktorów krajoznawstwa, Warszawa 1979
- Prace krajoznawcze z młodzieżą szkolną. Wydanie II zmienione, Warszawa 1980
- Vademecum krajoznawcy, Warszawa 1981
- Dolina Popradu. Szlaki turystyczne, Warszawa 1982
- Krajoznawstwo i kultura w turystyce górskiej, Warszawa-Kraków 1984 (współautor: Bogumiła Balicka-Andrasz)
- W kręgu dawnych pocztówek. Wystawa, Poznań 1986 (współautor: Stefan Anioła)
- Leopold Węgrzynowicz. Organizator krajoznawstwa wśród młodzieży, Warszawa 1987
- Młodzież szkolna na górskich szlakach, Warszawa 1987
- Tatrzańskie lata (Z wędrówek po górach i Zakopanem XIX – XX w.), Kraków 1993 (współautor: Jadwiga Ciechanowska)
- Poznać i pokochać kraj. Życie i dzieło Aleksandra Janowskiego, Warszawa 1996
- Awit Szubert. Fotografia tatrzańska. Galeria Fotografii „pf”, Poznań 1998 (katalog wystawy)
- Historia fotografii krajoznawczej PTK – PTTK, Łódź 2000 (współautor: Wanda Skowron)
- Polska fotografia krajoznawcza, Łódź 2000 (tekst; pod kierunkiem Pawła Pierścińskiego)
- Kalendarium polskiej fotografii krajoznawczej o zasięgu ogólnopolskim 1839–2004, Warszawa-Łódź 2004
- Słynni krajoznawcy, Warszawa-Radom 2006
- O tatrzańskich pocztówkach, Zakopane 2017
Przypisy:
Bibliografia:
- Becker-Kulińska Anna, Skowron Wanda: Wspomnienie o Adamie Czarnowskim, w: „Na Szlaku” nr 12 (246) 2010, s. 46.
- Kowalik Tomasz: Pożegnanie krajoznawcy, w: „Na Szlaku” nr 1 (247) 2011, s. 31–32.
- Wójcik Wiesław A.: Czas zatrzymany, w: O tatrzańskich pocztówkach, Zakopane 2017, s. 9-11.