Adam Czahrowski z Czahrowa, herbu Korczak, znany również pod inną formą nazwiska: Chachrowski (urodzony około 1565 roku w Czahrowie, zmarł po 1599 roku we Lwowie) – był żołnierzem oraz poetą sarmackim.
Rodzina
Adam Czahrowski przyszedł na świat około 1565 roku (w 1577 roku był jeszcze niepełnoletni). Był synem Piotra, szlachcica noszącego herb Korczak (który zginął z rąk własnego brata Walentego w 1572 roku) oraz Małgorzaty. Rodzina posiadała w dziedzicznym majątku Czahrów oraz Łuczyńce, położone na ziemi halickiej. Ojciec Adama, Piotr Czahrowski, miał dwóch braci: Jerzego i Walentego. Po podziale dóbr majątkowych, którymi zarządzał ich dziadek, Feliks (Szczęsny) Czahrowski (uczestnik bitew pod Sokalem, Obertynem i Seretem przeciwko wojskom tatarskim), doszło do konfliktu między braćmi. Piotr zabił Jerzego, a następnie sam zginął z rąk Walentego, który jako jedyny przeżył. Feliks Czahrowski, senior rodu, zmarł między kwietniem 1570 a kwietniem 1571 roku w wieku 118 lat, będąc niezwykłym przykładem zdrowia i siły charakteru.
Życiorys
Adam młodość spędził w Zimnej Wodzie pod Lwowem. W 1586 lub 1587 roku wszedł w służbę u Stanisława Stadnickiego, znanego jako Diabeł. Podczas elekcji po śmierci Stefana Batorego w 1587 roku był zwolennikiem umieszczenia na polskim tronie Habsburga, arcyksięcia Maksymiliana III, wspieranego przez Stadnickiego oraz ród Zborowskich. Brał udział w głośnym napadzie na Stanisława Tarnowskiego pod Stobnicą. Następnie, pozostając wiernym Maksymilianowi, walczył w szeregach roty Stadnickiego, uczestnicząc w oblężeniu Krakowa oraz w Bitwie pod Byczyną. Po przegranej stronie Habsburga uciekł do Czech, gdzie w miejscowości Tabor czekał na dalszy rozwój sytuacji, później udał się na Węgry. Przebywał w kilku węgierskich zamkach granicznych, a także odwiedził pobliską Chorwację. W wrześniu 1588 roku w Egerze zorganizował oddział liczący 40-50 konnych, prowadząc partyzantkę przeciwko Imperium osmańskiemu. W 1592 roku brał udział w lokalnej wojnie między cesarzem Maksymilianem a Turcją. Po upadku Egeru 13 października 1596 roku wrócił do Polski. Zmarł po 1599 roku, prawdopodobnie we Lwowie.
Twórczość literacka
Po powrocie z Węgier osiedlił się w Poznaniu, gdzie w 1597 roku opublikował zbiór wierszy Threny i rzeczy rozmaite, a następnie przez Kraków udał się do rodziny w ziemi halickiej. W swoich wierszach, które wykazują wpływy pisarstwa Reja oraz Jana Kochanowskiego, zawarł wątki autobiograficzne dotyczące pobytu na ziemi węgierskiej. Jako dawny zwolennik arcyksięcia Maksymiliana III, tomik ten zadedykował kanclerzowi Janowi Zamoyskiemu, próbując w ten sposób uzyskać jego przebaczenie oraz później wsparcie. Zamoyskiemu zadedykował również drugie lwowskie wydanie swoich Threnów, równocześnie poszukując protekcji Jana Szczęsnego Herburta. Najbardziej znanym utworem Czahrowskiego jest Duma ukrainna.
Inspiracje twórczością Czahrowskiego
Dumę ukrainną współcześnie włączył do swojego repertuaru Jacek Kowalski, pieśniarz czerpiący inspiracje z sarmatyzmu.
Została ona również wykonana w serialu Crimen w reżyserii Laco Adamíka.
Miał ją w swoim repertuarze również Czesław Niemen.
Zespół Lao Che na podstawie tej pieśni stworzył utwór „Koniec”, który znalazł się na płycie Powstanie warszawskie.
Dzieła
Threny i rzeczy rozmaite, powstałe w latach 1588–1596, wydane w Poznaniu w 1597 roku w drukarni J. Wolraba; wydanie drugie, rozszerzone noszące tytuł Rzeczy rozmaite… Przy tym są i Threny, Lwów 1599, drukarnia M. Bernat (wraz z wierszami Krzysztofa Woltazego oraz brata Adama Czahrowskiego – Mikołaja); fragmenty wydane przez K. W. Wójcickiego w Starych gawędach i obrazach, tom 1, Warszawa 1840, s. 179-189; całość w wydaniu krytycznym przez T. Mikulskiego, Biblioteka Zapomnianych Poetów i Prozaików, Warszawa 1937, seria II, zeszyt 5.
Listy
Do J. Zamoyskiego, Zamość, 31 grudnia 1597, opublikowane przez W. A. Maciejowskiego w Piśmiennictwie polskim, tom 3 dod., Warszawa 1852, s. 227-230.
Do wójta miasta Koszyce, 29 września 1599, oryginał w języku węgierskim (wraz z fotografią) oraz tłumaczenie polskie opublikowane przez T. Mikulskiego w artykule „List węgierski A. Czahrowskiego”, Pamiętnik Literacki, rocznik 47 (1956), zeszyt 2; przedruk w książce „Rzeczy staropolskie”, Wrocław 1964.
Przypisy
Bibliografia
Tadeusz Mikulski, Adam Czahrowski z Czahrowa, Polska Akademia Umiejętności, 1947.
Polski Słownik Biograficzny, Tadeusz Mikulski, Adam Czahrowski, tom 4, Kraków 1938, s. 147-148.
Jacek Kowalski, Dwóch pokutujących psalmistów i rycerskie pieśni, RuAH.pl, Nr 38 (01.2007).
Jacek J. Kowalski, Niezbędnik Sarmaty dumy – pieśni – polonezy, Poznań: Fundacja św. Benedykta, 2006, s. 164-165, ISBN 978-83-60758-09-0, OCLC 173821137.
Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, tom 2, Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 101-103.
Linki zewnętrzne