Adam Cisowski to kluczowa postać w powieści dla młodzieży autorstwa Kornela Makuszyńskiego pt. „Szatan z siódmej klasy”, która została opublikowana w 1937 roku.
Opis
W trakcie wydarzeń przedstawionych w powieści Adam ma siedemnaście lat i uczęszcza do siódmej klasy warszawskiego gimnazjum o tradycyjnym profilu (sprzed reformy Jędrzejewicza). Fabuła rozgrywa się zarówno w czasach współczesnych autorowi (1937), jak i podczas wyprawy Napoleona na Rosję w 1812 roku; według krytyków, Adam jest przedstawicielem pokolenia 1920 roku — „pokolenia Kolumbów”.
Ojciec Adama pracował jako lekarz, a matka dbała o dom. Miał czworo znacznie młodszych rodzeństwa: dwie siostry i dwóch braci.
Autor scharakteryzował swojego bohatera jako młodzieńca o wyglądzie „nieforemnym” i „lekko pękatym”, lecz jednocześnie sprężystym i silnym, obdarzonym śmiałym oraz przenikliwym spojrzeniem. Określił go jako „najbystrzejszego chłopca w całej szkole”, spostrzegawczego, umiejącego z cierpliwością obserwować, zawsze myślącego rozważnie, z żywą i błyskotliwą wyobraźnią. Adam był spokojny, pogodny, towarzyski, wesoły, pomocny oraz współczujący, przodując w nauce, pojętny, z doskonałą pamięcią. Wyposażony w „znakomite cechy charakteru i umysłu”, był przedstawiony jako wzór, niosący przesłanie dobroci, miłości i uśmiechu. Uznawany był za „wcielony ideał chłopięcej wyobraźni, ceniącej spryt i dzielność”, jako „bohater nie tylko sprytny, ale także szlachetny”.
W trakcie akcji powieści Adam pełni rolę młodego detektywa, rozwiązując różne „sprawy” (skradzione wieczne pióro, zaginione sto złotych oraz największą – tajemnicę ukrytego skarbu). W trakcie rozwiązywania tej ostatniej zagadki staje się „bohaterem-poszukiwaczem” (zgodnie z terminologią Władimira Proppa). Opuszcza rodzinny dom, aby pomóc potrzebującym, pokonując liczne przeciwności, przechodząc przez szereg przygód, korzystając z własnych umiejętności oraz wsparcia przyjaciół, a ostatecznie, wyjaśniając tajemnicę, odnosi sukces.
Postać Adama Cisowskiego w kulturze
W filmowych adaptacjach powieści „Szatan z siódmej klasy” rolę Adama Cisowskiego grali:
- 1959: Marian Rułka (Szatan z VII klasy, spektakl telewizyjny, reż. Michał Bogusławski)
- 1960: Józef Skwark (Szatan z siódmej klasy, film fabularny, reż. Maria Kaniewska)
- 2006: Bartosz Fajge (Szatan z siódmej klasy, film fabularny oraz 7-odcinkowa wersja telewizyjna pod tym samym tytułem – reż. Kazimierz Tarnas)
Przypisy