Adam Chmielowski

Adam Hilary Bernard Chmielowski, znany także jako święty Albert Chmielowski lub święty Brat Albert, herbu Jastrzębiec, przyszedł na świat 20 sierpnia 1845 roku w Igołomi, a zmarł 25 grudnia 1916 roku w Krakowie. Był polskim zakonnikiem franciszkańskim, założycielem zgromadzenia albertynów i albertynek, uczestnikiem powstania styczniowego, malarzem oraz świętym Kościoła katolickiego, znanym z oddania pracy na rzecz ubogich i bezdomnych.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Adam Chmielowski urodził się w Igołomi (wówczas w powiecie miechowskim) jako najstarszy syn Józefy Borzysławskiej i Wojciecha Chmielowskiego, który był naczelnikiem carskiej komory celnej w Szczypiornie pod Kaliszem. W 1846 roku ojciec, przeniesiony do Słupcy, zabrał tam rodzinę, w tym syna. Adam był pierwszym dzieckiem w rodzinie i miał troje młodszego rodzeństwa: Stanisława, Mariana i Jadwigę. Chrzest przyjął 26 sierpnia 1845 roku w kościele Narodzenia NMP w Igołomi, jednak był to chrzest warunkowy z powodu nieobecności rodziców chrzestnych. Ceremonia została uzupełniona 17 czerwca 1847 roku w Warszawie.

25 sierpnia 1853 roku zmarł jego ojciec. W 1855 roku Adam otrzymał stypendium rządowe i rozpoczął naukę w Szkole Kadetów w Sankt Petersburgu. Po przeprowadzce do Warszawy w 1858 roku, kontynuował naukę w Gimnazjum Realnym Jana Pankiewicza, a w 1861 roku podjął studia w Instytucie Politechnicznym i Rolniczo-Leśnym w Nowej Aleksandrii (Puławy), gdzie zaprzyjaźnił się z wybitnym malarzem Maksymilianem Gierymskim.

Po śmierci matki 28 sierpnia 1859 roku, rodzeństwo Adama zostało przekazane pod opiekę ciotki, Petroneli Chmielowskiej. Adam kontynuował naukę w Puławach i włączył się w działalność konspiracyjną.

W 1863 roku wziął udział w powstaniu styczniowym, walcząc w oddziałach Leona Frankowskiego i Mariana Langiewicza. Po zwycięstwie pod Grochowiskami, został wzięty do niewoli przez Austriaków i wywieziony do Ołomuńca. Udało mu się uciec w maju 1863 roku i wrócić do walki.

Jego szlak bojowy zakończył się 30 września 1863 roku, gdy w bitwie pod Mełchowem został ciężko ranny i trafił ponownie do niewoli. Po amputacji nogi, jego leczenie odbywało się w szpitalu w Koniecpolu. Dzięki staraniom rodziny, w maju 1864 roku udało mu się uciec do Paryża, gdzie otrzymał pomoc finansową i protezę. Po ogłoszeniu amnestii w 1865 roku, wrócił do Warszawy.

Działalność malarska

Adam rozpoczął studia malarskie w Warszawie, lecz musiał je przerwać. Następnie wyjechał na studia politechniczne do Gandawy, a po roku kontynuował naukę w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Tam zaprzyjaźnił się z wieloma znanymi artystami. Jego prace, w tym obrazy religijne takie jak Wizja św. Małgorzaty oraz Ecce Homo, zyskały uznanie. Chmielowski stworzył 61 obrazów olejnych, 22 akwarele i 15 rysunków, a w jego dorobku znajdują się takie dzieła jak Po pojedynku, Dziewczynka z pieskiem oraz Zachód słońca.

Działalność zakonna

Po namalowaniu obrazu Ecce Homo, Adam Chmielowski doświadczył duchowego przełomu. 24 września 1880 roku wstąpił do Zakonu Ojców Jezuitów, jednak po roku zrezygnował z powodu depresji. Ostatecznie znalazł spokój w regule Zakonu św. Franciszka. W 1884 roku osiedlił się w Krakowie, przy ulicy Basztowej 4, gdzie zaczął angażować się w pomoc biednym i bezdomnym. Porzucił malarstwo, by całkowicie poświęcić się działalności charytatywnej.

25 sierpnia 1887 roku przyjął szary habit III Zakonu św. Franciszka, przyjmując imię brat Albert, a rok później złożył śluby zakonne. Założył Zgromadzenie Braci Albertynów oraz Sióstr Albertynek, prowadząc przytułki dla ubogich. Z czasem działalność rozwinęła się na Lwów, Tarnów i Zakopane.

Brat Albert zorganizował pustelnie dla braci zakonnych na Roztoczu, gdzie wspólnie z ludnością lokalną uczestniczył w praktykach religijnych.

Ostatnie chwile

Po diagnozie raka żołądka, 23 grudnia 1916 roku przyjął sakrament namaszczenia chorych. Zmarł 25 grudnia 1916 roku, mając 71 lat. Pochowano go na cmentarzu Rakowickim, a grób obecnie jest pusty.

Ikonografia

W ikonografii brat Albert przedstawiany jest w habicie albertyńskim, z atrybutem chleba symbolizującym działalność charytatywną oraz obrazem Ecce Homo.

Odznaczenie

Prezydent Ignacy Mościcki przyznał mu pośmiertnie 10 listopada 1938 roku Wielką Wstęgę Orderu Odrodzenia Polski za jego zasługi w pracy społecznej i niepodległościowej.

Beatyfikacja i kanonizacja

W dniu 15 września 1932 roku przeprowadzono ekshumację jego szczątków. Po wojnie, kardynał Adam Sapieha rozpoczął proces beatyfikacyjny. W 1967 roku kardynał Karol Wojtyła rozpoczął proces apostolski, a w 1983 roku papież Jan Paweł II ogłosił Chmielowskiego błogosławionym, a następnie 12 listopada 1989 roku – świętym. Jego szczątki znajdują się w sanktuarium Ecce Homo na Prądniku Czerwonym w Krakowie.

Upamiętnienie

Dzień obchodów

W kalendarzu liturgicznym, wspomnienie liturgiczne św. Alberta Chmielowskiego przypada na 17 czerwca (w diecezji sosnowieckiej ma rangę uroczystości).

Patronat

  • Patron Gimnazjum nr 13 im. Adama Chmielowskiego – św. Brata Alberta w Krakowie
  • Patron Gimnazjum im. Adama Chmielowskiego w Żabnicy koło Żywca
  • W 1981 roku powstało Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta, które opiekuje się osobami bezdomnymi.
  • W 1987 roku utworzono Fundację im. Brata Alberta.
  • Od 1999 roku święty Brat Albert Chmielowski jest patronem miasta Puław.
  • Główny patron Diecezji Sosnowieckiej od jej ustanowienia w 1992 roku.
  • Patron Gimnazjum im. św. Brata Alberta w Gdowie.
  • Patron Szkoły Podstawowej im. św. Brata Alberta w Narolu.
  • Patron Gimnazjum im. św. Brata Alberta w Igołomi.
  • Patron Zespołu Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Sierockiem.
  • W 1994 roku powstało Stowarzyszenie im. św. Brata Alberta w Słupcy.
  • Patron Gimnazjum Niepublicznego im. św. Brata Alberta w Podłężu.
  • Patron Szkoły Podstawowej w Czechówce.
  • Patron drużyny ZHR: 7 Lubelskiej Drużyny Harcerzy „Grot” im. Św. Brata Alberta.
  • Patron Kręgu Hufca Radomskiego Skautów Europy.
  • Sejm RP ustanowił rok 2017 Rokiem Adama Chmielowskiego.

Brat Albert według Leona Wyczółkowskiego

W gronie przyjaciół Brata Alberta był malarz Leon Wyczółkowski, który podczas procesu beatyfikacyjnego zlecono namalowanie jego portretu. Malarz nie dokończył dzieła, co można zauważyć na obrazie. Znajduje się on w domu generalnym braci albertynów w Krakowie.

Brat Albert w literaturze

  • Stefan Żeromski w powieści „Walka z szatanem” inspirował się działalnością Brata Alberta.
  • Brat Albert jest bohaterem dramatu Karola Wojtyły „Brat naszego Boga”.
  • Beata Obertyńska napisała wiersz „Brat Albert”.
  • Marek Sołtysik wydał „Znak miłości. Opowieść o św. Bracie Albercie” w 2005 roku.
  • Adam Bunsch stworzył „Gołębie Brata Alberta” w 1943 roku, później pod tytułem „Przyszedł na ziemię Święty” (1947).
  • Maryla Wolska napisała wiersz „Brat Albert” w tomie „Dzbanek malin” z 1929 roku.

Brat Albert w rzeźbie (wybrane prace)

  • Płaskorzeźba Karola Hukana na tablicy pamiątkowej w Krakowie.
  • Płaskorzeźba Ludwika Pugeta na fasadzie Domu Brata Alberta w Krakowie.
  • Rzeźba na ścianie budynku Caritas w Warszawie (1992).
  • Rzeźba Michała Wiśniosa w Ogrodzie Polskich Świętych w Morawicy (2013).
  • Pomnik Ewy Wróbel na terenie Fundacji im. Brata Alberta w Radwanowicach (2016).
  • Pomnik w Librantowej (2016).
  • Pomnik przed Centrum Integracji Społecznej w Rzeszowie (2017).
  • W Sękowej znajduje się pomnik upamiętniający św. Brata Alberta autorstwa Janusza Krauze.

Filatelistyka

Brat Albert po raz pierwszy został uwieczniony na znaczku pocztowym Poczty Polskiej w 1947 roku. W 1991 roku wyemitowano kolejny znaczek z jego wizerunkiem, a w 2000 roku pojawił się na znaczku serii Kraków – Europejskie Miasto Kultury. Z okazji Roku Adama Chmielowskiego wydano znaczek z fragmentem płaskorzeźby z kościoła pw. św. Brata Alberta w Gdańsku-Przymorzu.

Szlak turystyczny

Wytyczono zielony szlak turystyczny im. św. Brata Alberta o długości 47 km, przebiegający przez miejsca związane z jego życiem i działalnością.

Brat Albert w filmie

W 1997 roku powstał telewizyjny spektakl „Brat naszego Boga” w reżyserii Krzysztofa Zanussiego, a w 2019 roku biograficzny film fabularny „Nędzarz i madame” w reżyserii Witolda Ludwiga.

Zobacz też

Przypisy

Bibliografia

  • Maria Winowska: „Opowieść o człowieku, który wybrał większą wolność”. Kraków: Drukarnia Narodowa, 1992.
  • Zbigniew Mikołejko: „Żywoty świętych poprawione”. Warszawa: Iskry, 2017.
  • Michał Rożek: „Święty Brat Albert”. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2005.
  • „Święty Albert Chmielowski, zakonnik” – materiały na brewiarz.katolik.pl.
  • Ks. Konstanty Michalski i Feliks Kopera: „Adam Chmielowski”. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 3, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1937.
  • Natalia Budzyńska: „Brat Albert. Biografia”. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2017.
  • Józef Marecki, Lucyna Rotter: „Jak czytać wizerunki świętych”. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2009.

Linki zewnętrzne

Św. Brat Albert – Towarzystwo Pomocy im. św. Brata Alberta [on-line]. [dostęp 2017-05-19].