Adam Chmiel (urodzony 24 grudnia 1865 w Słomniczkach, zmarł 13 lutego 1934 w Krakowie) był polskim historykiem kultury, archiwistą, a także pasjonatem i znawcą Krakowa.
Życiorys
Był dzieckiem stolarza Wita Kmiela oraz Franciszki z Ossuchowskich. Kształcił się w szkole powszechnej św. Floriana oraz w gimnazjum św. Anny w Krakowie. W latach 1886–1890 studiował historię, filologię i geografię na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po zakończeniu studiów rozpoczął pracę w Archiwum Akt Dawnych w Krakowie, z którym był związany przez całe życie; pełnił tam funkcję adiunkta (1898-1903), archiwariusza (1903-1917), a od 1917 roku był dyrektorem. Dodatkowo, pracował na Uniwersytecie Jagiellońskim jako historiograf uczelni (od 1901) oraz opiekun Archiwum (od 1909); w latach 1910-1918 był także konserwatorem w Radzie Archiwalnej w Wiedniu. W 1917 roku ocenił projekty nowej ustawy i regulaminów archiwalnych opracowane przez Komisję Archiwalną Tymczasowej Rady Stanu, które później wykorzystano w pracach nad reskryptem Rady Regencyjnej dotyczącym archiwów.
Chmiel zajmował się historią kultury oraz Krakowa, a także sfragistyką i paleografią. Przygotował do druku wiele archiwalnych dokumentów, w tym tomy II i III wykazów studentów UJ z lat 1490–1606 (Album studiosorum Universitatis Cracoviensis, 1904). W swoich badaniach sfragistycznych zwracał uwagę nie tylko na elementy heraldyczne pieczęci, ale również na ich artystyczne aspekty; szczególnie badał pieczęci Uniwersytetu Jagiellońskiego. Redagował również pismo „Przewodnik Bibliograficzny”. Był bliskim przyjacielem Stanisława Wyspiańskiego, udzielając mu informacji historycznych dotyczących dramatów, a także współpracował z Tadeuszem Sinką przy wydaniu „Dzieł Wyspiańskiego” w pięciu tomach (1924-1929). Wyspiański namalował kilka portretów Chmiela.
W 1933 roku Uniwersytet Jagielloński przyznał mu doktorat honoris causa; był członkiem korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności (PAU, 1925), członkiem założycielem (1896), wieloletnim skarbnikiem (1896-1933) i wiceprezesem (od 1933) Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa. Przyczynił się do utworzenia Muzeum Historycznego Miasta Krakowa w 1899 roku. Był także członkiem Komisji Centralnej Konserwatorskiej w Wiedniu (1899), Związku Bibliotekarzy Polskich (pełnił funkcje wiceprezesa oraz członka honorowego Krakowskiego Koła), Towarzystwa Naukowego we Lwowie (członek przybrany od 1922), Towarzystwa Numizmatycznego w Krakowie, a także Związku Literatów Polskich. Marian Friedberg określił go jako „encyklopedię swoich specjalności”, zwłaszcza w zakresie dziejów Krakowa.
Zmarł i został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w kwaterze Gd.
Niektóre prace
- O początku rodu w kronice Nestora (1887);
- Stosunek Kazimierza Wielkiego do Karola IV w latach 1360-1364 (1890, przygotowana praca doktorska);
- Ustawy cen dla miasta starej Warszawy od roku 1606 do 1627 (1893);
- Pieczęcie miast Krakowa, Kazimierza, Kleparza i jurydyk krakowskich do końca XVIII wieku (1903);
- Wskazówki do inwentaryzacji rękopisów (1903);
- Uwagi archiwalno-paleograficzne nad pieśnią Bogurodzica w rękopisie Biblioteki Jagiellońskiej Nr 11619 (1904);
- Garncarze krakowscy (1907);
- Pieczęcie miasta Krakowa, Kazimierza, Kleparza i jurydyk krakowskich do końca XVIII w. (1917);
- Sądy ratuszne hetmańskie. Kartka z życia mieszczan krakowskich w XVI wieku (1907);
- Rachunki dworu królewskiego 1544-1567 (1911);
- Większa pieczęć Uniwersytetu Jagiellońskiego z roku 1659 (1911);
- Domy krakowskie (1911 – 1934);
- Wawel, materiały archiwalne do budowy zamku (1913);
- O strój polski (1917);
- Pieczęcie Uniwersytetu Jagiellońskiego (1917);
- Introligatorzy cudzoziemscy i zamiejscowi w Krakowie w latach 1574-1646 (1929);
- Rzeźnicy krakowscy (1930);
- Księgi radzieckie Kazimierza 1369-1402 (1932).
Przypisy
Bibliografia
- Biogramy uczonych polskich, część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J (red.) A. Śródka, P. Szczawiński, Wrocław 1983.
- Grodziska-Ożóg K., Cmentarz Rakowicki w Krakowie (1803-1939), wyd. 2, Kraków 1987.
- Rybarski A, Centralny zarząd archiwalny w odrodzonej Rzeczypospolitej polskiej, „Archeion”, T. I (1927), s. 1-14.
Linki zewnętrzne