Adam Chądzyński (18 listopada 1882 w Górkach-Grubakach – 16 września 1963 w Katowicach) był polskim inżynierem, politykiem oraz ministrem.
Życiorys
Był przedstawicielem rodziny ziemiańskiej, synem Anny Wielądek oraz Jana Chądzyńskiego. Uczęszczał do gimnazjum filologicznego w Płocku, które ukończył w 1901 roku. Następnie podjął studia na Politechnice Warszawskiej (1901-1905) oraz na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki w Pradze (1907-1908), gdzie uzyskał tytuł inżyniera budowy maszyn. W trakcie studiów aktywnie uczestniczył w działalności narodowej, będąc członkiem Związku Młodzieży Polskiej „Zet”, Towarzystwa Oświaty Narodowej oraz Stowarzyszenia Studentów Politechniki „Zjednoczenie”. W latach 1906-1907 był także częścią Ligi Narodowej. W 1905 roku współzałożył Narodowy Związek Robotniczy i brał udział w rewolucji 1905 roku. Jako redaktor pism „Kiliński” oraz „Głos Wolny” działał na terenie zaboru rosyjskiego. W 1909 roku został aresztowany i umieszczony na Pawiaku, a symulując chorobę psychiczną, trafił do zakładu psychiatrycznego w Tworkach, skąd w kwietniu 1911 roku uciekł do zaboru austriackiego. Osiedlił się w Krakowie, gdzie zaangażował się w ruch irredentystyczny. Od lipca 1913 roku do kwietnia 1914 roku był członkiem Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych.
II Rzeczpospolita
Bezpośrednio uczestniczył w rozbrajaniu żołnierzy niemieckich w Warszawie w listopadzie 1918 roku. Po odzyskaniu niepodległości rozpoczął pracę w administracji publicznej, obejmując stanowisko naczelnika Wydziału Górnictwa w Ministerstwie Przemysłu i Handlu. W styczniu 1919 roku bez powodzenia ubiegał się o mandat poselski do Sejmu z listy Narodowego Robotniczego w okręgu warszawskim. W czerwcu tego samego roku aktywnie uczestniczył w przekształceniu NZR w Narodową Partię Robotniczą, zostając wybranym na prezesa Rady Głównej oraz Komitetu Wykonawczego NZR. Ostatecznie zdobył miejsce w Sejmie Ustawodawczym z listy Narodowego Stronnictwa Robotników w wyniku uzupełniających wyborów przeprowadzonych na Pomorzu w maju 1920 roku. W lipcu 1920 roku wszedł w skład Rady Obrony Państwa. W wyborach do Sejmu I kadencji w 1922 roku ponownie został posłem z ramienia Narodowej Partii Robotniczej. W latach 1920-1922 pełnił funkcję prezesa klubu parlamentarnego NPR oraz zasiadał w komisjach spraw zagranicznych i budżetowej. Odegrał kluczową rolę w negocjacjach związanych z upadkiem drugiego gabinetu Władysława Grabskiego. W rezultacie, 20 listopada 1925 roku, w rządzie Aleksandra Skrzyńskiego objął stanowisko ministra kolei żelaznych, gdzie dążył do likwidacji centralnych struktur kontrolujących rozwój sieci, istniejących od 1919 roku. Zwiększył dochody drużyn konduktorskich i parowozowych oraz był przeciwnikiem masowych zwolnień. Plany Chądzyńskiego obejmowały rozbudowę infrastruktury kolejowej łączącej Górny Śląsk z Gdynią, co pozwoliłoby na zrezygnowanie z korzystania z niemieckich linii kolejowych. Po upadku rządu zadeklarował się jako zwolennik koalicyjnego charakteru Rady Ministrów i ustąpił z gabinetu. W maju 1926 roku ponownie objął stanowisko ministra kolei w trzecim gabinecie Witosa.
Zamach majowy
Podczas przewrotu majowego sprzeciwiał się niszczeniu infrastruktury kolejowej, co miało na celu zatrzymanie wojsk wspierających Józefa Piłsudskiego przed dotarciem do Warszawy. Nie ewakuował się z Belwederu do Wilanowa. Został internowany i przewieziony do Cytadeli warszawskiej, którą opuścił dzięki interwencji premiera Kazimierza Bartla. Chądzyński kontynuował działalność polityczną, zdobywając mandaty w wyborach do Sejmu II i III kadencji (1928 i 1930 roku) z okręgu Tczew. W 1930 roku aktywnie uczestniczył w krakowskim kongresie Centrolewu, którego był pomysłodawcą, a także wystąpił jako świadek w „procesie brzeskim”. W lipcu 1935 roku, nie mogąc skutecznie przeciwdziałać zjednoczeniu NPR z chadecją, opuścił Narodową Partię Robotniczą. Wycofał się z życia politycznego i podjął pracę w Ministerstwie Przemysłu i Handlu.
II wojna światowa i PRL
W czasie wojny żył pod niemiecką okupacją, gdzie znalazł zatrudnienie w centralnych strukturach Związku Spółdzielni Spożywców „Społem” w Warszawie. Prawdopodobnie podczas powstania warszawskiego opuścił miasto. Kontynuował pracę w ZSS „Społem”, najpierw w Piotrkowie, a później w Krakowie, skąd przeniósł się do Katowic, gdzie związał się z górnictwem. W latach 1945-1950 pracował jako główny inspektor kontroli w Centralnym Zarządzie Przemysłu Węglowego, a potem jako kierownik pracowni ekonomicznej Centralnego Biura Projektów Przemysłu Węglowego. W 1952 roku rozpoczął pracę na stanowisku kierownika działu przygotowania produkcji w Przedsiębiorstwie Montażu Urządzeń Elektrycznych. W 1958 roku przeszedł na emeryturę.
Adam Chądzyński zmarł 16 września 1963 roku w Katowicach.
Ordery i odznaczenia
Krzyż Niepodległości
Krzyż Komandorski Orderu Gwiazdy Rumuńskiej
Przypisy
Bibliografia
Życiorysy nowych ministrów. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 270 z 22 listopada 1925.
Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej (pod redakcją Jacka Majchrowskiego), Polska Oficyna Wydawnicza „BGW” Warszawa 1994.
M. Smogorzewska: Posłowie i Senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik biograficzny. Tom I (A–D), Wydawnictwo Sejmowe Warszawa 1998.
Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz, kto to jest?, Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej Warszawa 1938, s. 96-97, reprint Wydawnictw Artystycznych i Filmowych Warszawa 1983.