Adam Brzechwa-Ajdukiewicz

Adam Józef Stanisław Brzechwa-Ajdukiewicz

Adam Józef Stanisław Brzechwa-Ajdukiewicz (urodzony 20 marca 1894 w Komornikach pod Wieliczką, zmarły 6 czerwca 1954 w Londynie) był pułkownikiem dyplomowanym piechoty Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej oraz Polskich Sił Zbrojnych. W listopadzie 1918 roku był członkiem Naczelnej Komendy Obrony Lwowa, a także odznaczony Kawalerem Orderu Virtuti Militari.

Młodość i działalność niepodległościowa

Urodził się w rodzinie Kazimierza, ziemianina, oraz Julii z d. Ostoja-Fink. Po ukończeniu Gimnazjum im. Stefana Batorego we Lwowie, rozpoczął studia na Wydziale Inżynierii Wodnej Politechniki Lwowskiej. Po zaliczeniu czterech semestrów kontynuował naukę w Wyższej Szkole Rolniczej w Dublanach, gdzie do wybuchu I wojny światowej ukończył sześć semestrów. Był aktywnym członkiem „Sokoła” oraz drużynowym I Lwowskiej Drużyny Skautowej im. Naczelnika Tadeusza Kościuszki.

W sierpniu 1914 roku rozpoczął służbę w Legionie Wschodnim, a po jego rozwiązaniu przeszedł do Legionu Zachodniego. Następnie trafił do batalionu zapasowego Legionów Polskich. Od 1915 do lipca 1917 roku pełnił funkcję dowódcy oddziału karabinów maszynowych w I batalionie 4 pułku piechoty Legionów. Po kryzysie przysięgowym został wcielony do armii austriackiej, a później działał w Polskiej Organizacji Wojskowej w Galicji, używając pseudonimu „Brzechwa”.

We wrześniu 1918 roku został zwolniony z wojska i podjął pracę jako asystent na Wydziale Rolniczo-Leśnym Politechniki Lwowskiej.

Służba w Wojsku Polskim

Od listopada 1918 roku brał udział w obronie Lwowa, służąc w dowództwie Brygady Lwowskiej. W okresie od marca do września 1919 roku był szefem Oddziału Operacyjnego Sztabu Grupy Operacyjnej gen. Władysława Jędrzejewskiego, a od września 1919 do grudnia 1920 roku pełnił tę samą funkcję w Sztabie 6 Armii.

Od stycznia do września 1921 roku był słuchaczem II kursu Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego. 30 czerwca 1921 roku Naczelnik Państwa oraz Naczelny Wódz zezwolili mu na zmianę nazwiska rodowego z „Ajdukiewicz” na „Brzechwa-Ajdukiewicz”.

Po zakończeniu nauki i uzyskaniu tytułu oficera Sztabu Generalnego, został skierowany do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie, gdzie objął stanowisko szefa Oddziału III Operacyjnego. W grudniu 1923 roku przydzielono go do Ekspozytury Oddziału II SG Nr 5 we Lwowie, gdzie awansował do stopnia podpułkownika 31 marca 1924 roku. Dnia 27 sierpnia 1924 roku został odkomenderowany do dyspozycji wojewody nowogródzkiego, gen. dyw. Mariana Januszajtisa, a od września 1924 do września 1926 roku pełnił funkcję zastępcy dowódcy 40 pułku piechoty we Lwowie.

W okresie od września 1926 do maja 1927 roku był szefem wydziału w Biurze Inspekcji Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych. W maju 1927 roku objął dowództwo 66 Kaszubskiego pułku piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Chełmnie. Po niecałych dwóch latach dowodzenia pułkiem awansował na stopień pułkownika. W czerwcu 1931 roku mianowany został dowódcą piechoty dywizyjnej 28 Dywizji Piechoty w Warszawie. W marcu 1938 roku objął dowództwo 26 Dywizji Piechoty w Skierniewicach.

Na czele 26 DP uczestniczył w walkach Armii „Poznań”, a od 6 września 1939 roku Armii „Pomorze”, w tym w bitwie nad Bzurą. Odpowiadał za opracowanie planu obrony na pozycjach wzdłuż jezior żnińskich. Dnia 16 września 1939 roku, bez konsultacji z dowódcą Armii ani informowania jednostek walczących w pobliżu, wycofał swoją dywizję za Bzurę, co doprowadziło do odsłonięcia wschodniej flanki walczącej 16 Dywizji Piechoty.

Po zakończeniu walk znalazł się w niewoli niemieckiej w oflagu VIIA Murnau, z którego został uwolniony w kwietniu 1945 roku przez wojska amerykańskie. Następnie skierowano go do Włoch, gdzie w czerwcu 1945 roku przydzielono do 7 Dywizji Piechoty. Później pełnił funkcję zastępcy dowódcy Jednostek Wojskowych na Środkowym Wschodzie. W 1947 roku osiedlił się w Wielkiej Brytanii, gdzie służył w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia. Po demobilizacji zamieszkał w Londynie.

Zmarł 6 czerwca 1954 roku i został pochowany na cmentarzu Kensal Green. Naczelny Wódz, gen. broni Władysław Anders, pośmiertnie mianował go generałem brygady ze starszeństwem od 1 stycznia 1964 roku.

Awanse

chorąży piechoty – 5 maja 1915
podporucznik piechoty – 20 sierpnia 1915
porucznik piechoty – 1 kwietnia 1916 (73. lokata na liście starszeństwa oficerów Legionów Polskich z 12.04.1917)
kapitan piechoty – 1918
major piechoty – 1920, zweryfikowany 3 maja 1922 ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów piechoty
podpułkownik – 31 marca 1924 ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 i 60. lokatą w korpusie oficerów piechoty
pułkownik – 1 stycznia 1929 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1929 i 7. lokatą w korpusie oficerów piechoty
generał brygady – 1 stycznia 1964 (pośmiertnie)

Ordery i odznaczenia

Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1922)
Krzyż Niepodległości (6 czerwca 1931)
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1936)
Krzyż Walecznych (trzykrotnie)
Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych (12 maja 1936)
Odznaka Pamiątkowa Dawnych Harcerzy Małopolskich (1937)

Przypisy

Bibliografia

Piotr Bauer, Bogusław Polak, Armia „Poznań” w wojnie obronnej 1939, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1983, ISBN 83-210-0385-0, s.79–80.
Kryska-Karski Tadeusz, Żurakowski Stanisław, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991.
KonradK. Czernielewski KonradK., Adam Brzechwa-Ajdukiewicz – ostatni dowódca 26 Dywizji Piechoty, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, 105, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2019, s. 103-123, ISSN 0208-6050.
Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].