Adam Wawrzyniec Bochenek (urodzony 10 sierpnia 1875 roku w Krakowie, zmarł 25 maja 1913 roku w tym samym mieście) był polskim lekarzem, anatomem, histologiem oraz antropologiem. Jest autorem wielokrotnie wznawianego podręcznika do anatomii.
Życiorys
Był synem Mieczysława Bochenka, profesora ekonomii na Uniwersytecie Jagiellońskim (1838–1887), oraz Heleny z Klickich. Miał dwóch braci: Bronisława (ur. 1873) i Lucjana (1878–1923). Po śmierci ojca jego oraz braci pod opiekę wziął Witold Bochenek, urzędnik krakowskiej prokuratury. Adam ukończył krakowskie III Gimnazjum, a w latach 1892–1898 studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie 5 marca 1898 roku uzyskał stopień doktora wszechnauk lekarskich. W trakcie studiów współpracował z Henrykiem Hoyerem (młodszym) jako demonstrator, a także był asystentem w Katedrze Anatomii u Kazimierza Kostaneckiego.
W latach 1899–1901 przebywał na studiach za granicą, gdzie uczył się antropologii w Instytucie Schwalbego w Strasburgu oraz na Uniwersytecie Lowańskim, gdzie studiował neuroanatomię pod kierunkiem Van Gehuchtena. W 1903 i 1904 roku spędził czas w stacji zoologicznej w Neapolu. W 1901 roku habilitował się na Uniwersytecie Jagiellońskim na podstawie pracy pt. O budowie komórki nerwowej ślimaka Helix pomatia, a od 1906 roku był profesorem nadzwyczajnym. Prowadził wykłady z anatomii opisowej i zorganizował laboratorium badawcze, które zajmowało się budową i funkcjonowaniem włókien układu nerwowego. Był autorem 28 prac naukowych, głównie z zakresu histologii i embriologii bezkręgowców. Dodatkowo prowadził badania antropologiczne wśród ludności wiejskiej w Kutnie, Łęczycy oraz powiecie mławskim.
Pod jego kierunkiem pracowali m.in. Grzywo-Dąbrowski, Frenkel, M. Jaworowski, Jeleńska, T. Kleczkowski, P. Łoziński oraz Rosenhauch.
Zgodnie z informacjami prasowymi, które pojawiły się po jego śmierci, Adam Bochenek borykał się z rozstrojem nerwowym, na który przyjmował coluol. Niestety, przyjął go w zbyt dużej dawce, co doprowadziło do zgonu po dziewięciu godzinach, mimo wysiłków lekarzy ratujących jego życie. Później uznano, że zmarł śmiercią samobójczą, a na ten temat istnieją dwie teorie. Pierwsza zakłada, że rozwijająca się choroba nerwowa oraz trudności życiowe (w tym depresja wywołana reorganizacją wydziału, która spowodowała jego odsunięcie od pracy naukowej) doprowadziły do samobójstwa przez dożylne wstrzyknięcie substancji do konserwacji preparatów anatomicznych. Druga teoria, w którą wierzy obecnie większość historyków, opiera się na depresji, na którą cierpiało wielu członków jego rodziny, a także sam Bochenek od młodości. Leczył się farmakologicznie nieznaną substancją i zmarł w wyniku przedawkowania. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w grobowcu rodzinnym (kwatera 21).
Nekrologi napisali m.in. Adam Wrzosek, Emil Godlewski, Józef Zawadzki oraz Stanisław Maziarski. Wspomnieniom Adam Bochenek poświęcił swoją książkę Roman Dyboski.
Artykuły wspomnieniowe ukazały się w 70. rocznicę pierwszego wydania podręcznika anatomii oraz w 75. rocznicę jego śmierci. Z tej okazji zorganizowano również specjalną sesję naukową oraz odsłonięto pamiątkową tablicę na ścianie budynku zakładu anatomii w Krakowie.
Najbardziej znanym dziełem Bochenka jest wielotomowy podręcznik Anatomia człowieka, którego pierwszy tom (z zaplanowanych czterech) wydano za życia autora w 1909 roku nakładem PAU. Po wojnie prace nad podręcznikiem kontynuowali Ciechanowski i Michał Reicher. W latach 1953–1965 ukazało się siedem tomów, a następnie całość skrócono do pięciu. Anatomia Bochenka jest wznawiana do dziś.
Prace
O ruchu w świecie zwierzęcym. Wszechświat (1897)
O dojrzewaniu i zapłodnieniu jajka u ślimaka Aplysia depilans. Rozpr Wydz Mat-Przyrodn. Akad Umiej w Krakowie (1899)
Die Reifung und Befruchtung des Eies von Aplysia depilans. Bull de I’Acad Scie Crac (1899)
Die Nervenbahnen des Voderhirns von Salamandra maculosa. Bull de l’Acad. Scie Crac (1899)
Drogi nerwowe przedmóżdża salamandry plamistej. Rozpr Wydz Mat-Przyrodn Akad Umiej. w Krakowie s. 338–346 (1900)
Ueber die Nervenendigungen in den Plexus chorioidei des Frosches. Bull de I’Acad Scie Crac (1899)
O unerwieniu splotów naczyniowych mózgu żaby. Bull. internat. Acad. d. sc. de Cracovie 346-348, 2 pl. (1900)
Arthur van Gehuchten, Adam Bochenek. Le nerv de Willis dans ses connexions avec le nerv pneumo-gastrique. Le Nevraxe 3 (1901)
Arthur van Gehuchten, Adam Bochenek. Le nerf accessoire de Willis dans ses connexions avec le nerf pneumogastrique. Bull. Acad. roy. de méd. de Belg. 15, 90-107 (1901)
Dégénérescence des fibres endogènes ascendantes de la moelle après ligature de l’aorte abdominale. Le Nevraxe 3, s. 219–234 (1901)
Contribution à l’étude du système nerveux des gastéropodes (Helix pomatia Lin.) anatomie fine des cellules nerveuses. Névraxe 3, s. 83–105, 2 pl. (1901)
O budowie komórki nerwowej ślimaka Helix pomatia, 1901
Nowe szczegóły do budowy przysadki mózgowej plazów. (Quelques nouveaux détails sur la structure de la glande pituitaire des amphibiens). Bull. internat. Acad. d. sc. de Cracovie (1902)
Drogi nerwowe dla odruchów wywołanych wrażeniami wzrokowymi. Postęp Okulistyczny 5, s. 195–208 (1903)
Główniejsze cechy charakterystyki antropologicznej ludności włościańskiej okolicy Kutna i Łęczycy. Materiały Komisji Antropol, Archeol i Etnograf Akad Umiej 7 (1903)
Główniejsze cechy charakterystyki ludności włościańskiej okolic Kutna i Łęczycy. Materiały antropologiczno-archeologiczne Komisji Antropologicznej AU 8, s. 101–113 (1904)
O wpływie systemu nerwowego na procesy twórcze w organizmach. Wszechświat (1904)
O systemie nerwowym mięczaków, osłonic i szkarłupni (Untersuchungen über das centrale Nervensystem der Wirbellosen). Bull. internat. Acad. d. sc. de Cracovie 205-220, 1 pl. (1905)
Materiały do charakterystyki antropologicznej ludności Królestwa Polskiego. Materiały antropologiczno-archeologiczne Komisji Antropologicznej AU s. 69–76 (1906)
O dojrzewaniu i zapłodnieniu jaja u ślimaka Aplysia depilans. Rozpr Wydz mat-przyr AU s. 69–91 (1902)
Anatomia i rozwój jamy ustnej i zębów. Warszawa: Nakładem Przeglądu Dentystycznego, 1905
Badania nad budową systemu nerwowego centralnego u mięczaków, osłonic i szkarłupni. Rozpr Wydz mat-przyr AU 45, s. 262–277 (1905)
O centralnym rozgałęzieniu włókien nerwu wzrokowego. Sprawozdania z posiedzeń naukowych w sekcjach X Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich we Lwowie (22-25.07.1907). Wydane przez Komitet Gospodarczy, Lwów 1906-1908
Über zentrale Endigungen des Nervus opticus. Bull de l’Acad Scie Cracovie (1908)
Anatomia człowieka. T. I. Kraków 1909
O gruczołach przytarczycznych. Przegląd Lekarski (1910)
Badania nad ośrodkowymi zakończeniami nerwów wzrokowych u zwierząt ssących. W: Prace I-go zjazdu neurologów, psychiatrów i psychologów polskich. Warszawa, 1910, s. 159–167
Przypisy
Linki zewnętrzne