Adam Bień (urodzony 14 grudnia 1899 w Ossali, zmarł 4 marca 1998 w Warszawie) był polskim politykiem związanym z ruchem ludowym, adwokatem, sędzią oraz członkiem władz Polskiego Państwa Podziemnego. Otrzymał Order Orła Białego.
Życiorys
Młodość
Adam Bień pochodził z rodziny chłopskiej i swoją edukację rozpoczął w jednoklasowej, rosyjskiej szkole podstawowej w Ossali, do której uczęszczał przez jedną zimę. Następnie, przygotowując się indywidualnie, przystąpił do egzaminu wstępnego do rosyjskiego Progimnazjum w Sandomierzu, gdzie rozpoczął naukę w 1911 roku. Ukończył trzy klasy tej szkoły do roku 1914. Po rocznej przerwie, spowodowanej I wojną światową, w 1915 roku wstąpił do czwartej klasy polskiego gimnazjum, które powstało w Sandomierzu pod austriackim zaborami. W czerwcu 1920 roku uzyskał maturę.
W lipcu tego samego roku zaciągnął się jako ochotnik do wojska i brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, szczególnie w kampanii litewsko-białoruskiej. Po powrocie z frontu, w późnej jesieni 1920 roku, rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Poznańskiego, a po pierwszym semestrze przeniósł się na Uniwersytet Warszawski, który ukończył w 1925 roku, zdobywając tytuł magistra prawa.
Swoją karierę zawodową rozpoczął w marcu 1926 roku jako aplikant sądowy. Aplikację ukończył w 1928 roku, zdając egzamin sędziowski. Pracował jako sędzia grodzki w Grójcu oraz w Warszawie. Zajmował stanowisko wiceprzewodniczącego Sądu Pracy w Warszawie, a później sędziował w X Wydziale Cywilnym Sądu Okręgowego.
Adam Bień był również aktywnym społecznikiem. Jego działalność społeczna wynikała z osobistych predyspozycji oraz patriotycznego wychowania, które wyniósł z domu i z sandomierskiej szkoły. To właśnie w Gimnazjum zdobył pierwsze doświadczenia w zakresie działania na rzecz społeczności. W latach 1912–1914 był członkiem tajnej drużyny skautowej, która przygotowywała młodzież do walki o niepodległość Polski. W latach 1915–1920 współredagował pismo szkolne „Spójnia”, w którym publikował liczne artykuły. W sandomierskim Gimnazjum, pod opieką Aleksandra Patkowskiego, aktywnie uczestniczył w Samorządzie Uczniowskim oraz w kole historyczno-literackim, organizując różnorodne wydarzenia kulturalne i patriotyczne. Wspólnie z kolegami zorganizował koła młodzieży wiejskiej, które prowadziły działalność oświatową i kulturalną. Był jednym z kluczowych organizatorów Związku Młodzieży Wiejskiej Rzeczypospolitej Polskiej „Wici”, a na jego założycielskim zjeździe w czerwcu 1928 roku wygłosił referat programowy na temat „Demokracja w wychowaniu młodego człowieka w wolnym kraju”. W latach 1929–1931 pełnił funkcję prezesa „Wici”, a także był jednym z czołowych działaczy Związku Teatrów Ludowych, współpracując z Jędrzejem Cierniakiem nad publikacją książki „Teatry ludowe w Polsce”.
II wojna światowa
Okres II wojny światowej i niemieckiej okupacji stał się czasem intensywnej działalności społeczno-politycznej Adama Bienia. W 1940 roku, jako „wiciarz”, zaangażował się w konspiracyjną pracę w Stronnictwie Ludowym „Roch”, gdzie przewodniczył Komisji Prawnej Centrali Ruchu Ludowego. Komisja ta opracowała szereg dokumentów dotyczących przyszłego ustroju prawnego, politycznego, społecznego i gospodarczego powojennej Polski, znanego jako „Trzecia Polska”. W 1943 roku został powołany przez Prezydenta Rzeczypospolitej na emigracji na stanowisko I Zastępcy Delegata Rządu RP na kraj w randze ministra. W Delegaturze zarządzał departamentami sprawiedliwości, oświaty i kultury, a także sprawami narodowościowymi. W trakcie powstania warszawskiego, jako I Zastępca Delegata Rządu RP i członek Krajowej Rady Ministrów, pełnił rolę kierowniczą w władzy cywilnej, przyczyniając się do wydania dwóch Dzienników Ustaw, zawierających akty prawne przygotowane w konspiracji.
Proces szesnastu
W marcu 1945 roku Adam Bień został aresztowany przez NKWD wraz z innymi przywódcami Polskiego Państwa Podziemnego i wywieziony do Moskwy, gdzie skazano go w tzw. „procesie Szesnastu” na pięć lat więzienia. Osadzono go w Łubiance, a do Polski wrócił w sierpniu 1949 roku dzięki staraniom swojej żony Zofii, która szukała pomocy u „wiciarza” Józefa Niećki, ówczesnego prezesa „odrodzonego” PSL oraz członka Rady Państwa.
Okres PRL-u
Po powrocie z więzienia Adam Bień napotkał trudności w znalezieniu pracy w sądownictwie. Przez pewien czas zajmował się tłumaczeniem literatury rosyjskiej dla Ludowej Spółdzielni Wydawniczej. W 1953 roku zezwolono mu na pracę jako adwokat, jednak nie w Warszawie, lecz na prowincji, w Przasnyszu.
Na emeryturze, w styczniu 1975 roku, powrócił do rodzinnej Ossali, gdzie zamieszkał w nowym domu. Wówczas skoncentrował się na pisaniu oraz działalności społecznej. Był współzałożycielem Staszowskiego Towarzystwa Kulturalnego, a od 1987 roku jego honorowym prezesem, członkiem Towarzystwa Naukowego Sandomierskiego oraz Polskiego Towarzystwa Czytelniczego, a także honorowym członkiem Ligi Krajowej. Uczestniczył w różnorodnych spotkaniach i uroczystościach, gdzie dzielił się swoimi doświadczeniami z historii, w której brał udział przez niemal 100 lat życia. Regularnie udzielał wywiadów dla prasy, radia i telewizji, a także publikował własne artykuły dotyczące kształtującej się III Rzeczypospolitej.
Śmierć i pamięć
Adam Bień zmarł 4 marca 1998 roku po blisko trzech tygodniach choroby w Klinice Rządowej w Warszawie. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Niekrasowie, zgodnie z jego wolą. Na grobie umieszczono napis: „Adam Bień 1899–1998, wiciarz, prawnik, pisarz, polityk, Minister Rządu RP, sądzony w procesie „Szesnastu”, więzień Łubianki”. Nad jego nazwiskiem widnieją słowa z tytułu jego ostatniej książki: „Bóg dał – Bóg wziął”.
W czerwcu 1999 roku w rodzinnej Ossali został otwarty Dom Pamięci Adama Bienia, w którym, pod patronatem Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, zgromadzono liczne pamiątki, dokumenty, listy i fotografie związane z jego życiem. W Częstochowie znajduje się ulica jego imienia, a w Milanówku, gdzie mieszkał przez wiele lat, skwer oraz tablica upamiętniająca jego osobę. W Staszowie natomiast znajduje się park jego imienia oraz pomnik w formie ławeczki z postacią Adama Bienia, który patronuje lokalnemu Kołu Turystyki Rowerowej PTTK.
9 listopada 2017 roku ulica, która wcześniej nosiła imię Antoniego Dobiszewskiego w dzielnicy Wola w Warszawie, została przemianowana na ulicę Adama Bienia.
Odznaczenia
Adam Bień, jako jeden z kluczowych twórców Polskiego Państwa Podziemnego, otrzymał uznanie w III Rzeczypospolitej. Został odznaczony Orderem Orła Białego (3 maja 1994), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (19 marca 1988), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem „Za udział w wojnie 1918-1921”, Medalem Polonia Mater Nostra Est oraz wieloma innymi medalami, w tym Odznaką Honorową „Zasłużony Działacz Kultury” oraz Odznaką im. Ignacego Solarza. Cztery miasta: Kraków, Sandomierz, Świdnik i Pruszków nadały mu tytuł Honorowego Obywatela.
Życie prywatne
Adam Bień miał siostrę Ludwikę, a jej synem był Ludwik Machalski, znany jako „Mnich”.
Publikacje książkowe
W swoich książkach Adam Bień najlepiej wyraził swoje życiowe doświadczenia i przemyślenia, tworząc trylogię: Bóg wysoko – dom daleko, Bóg wyżej – dom dalej, Bóg dał – Bóg wziął, a także Listy z Łubianki (które powstawały od 1981 do 1998 roku). Za swoje wspomnieniowe pisarstwo dwukrotnie otrzymał nagrodę „Polityki”: za tom Bóg wysoko – dom daleko w 1982 roku oraz pośmiertnie w 1998 roku za Listy z Łubianki. Otrzymał również nagrodę LSW w 1981 roku za tom Bóg wysoko – dom daleko, a za drugi tom Bóg wyżej – dom dalej nagrodę ufundowaną przez Marię Ginter. Za całokształt twórczości oraz działalności społecznej przyznano mu nagrodę im. Macieja Rataja.
Przypisy
Bibliografia
Maciej Andrzej Zarębski, Ostatni z Szesnastu. Okruchy wspomnień o Adamie Bieniu w 10. rocznicę śmierci, Świętokrzyskie Towarzystwo Regionalne, Zagnańsk 2008.