Adam Bielański (chemik)

Adam Jan Bielański (ur. 14 grudnia 1912 w Krakowie, zm. 4 września 2016 tamże) był polskim chemikiem, profesorem nauk chemicznych oraz nauczycielem akademickim w Akademii Górniczo-Hutniczej, a później w Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 1973 roku był członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk oraz aktywnym członkiem PAU, a także przewodniczącym honorowym Komitetu Chemii PAN. Od roku 1983 pracował w Instytucie Katalizy i Fizykochemii Powierzchni PAN w Krakowie, pełniąc funkcję kierownika grupy badawczej „Chemiczne i katalityczne własności stałych heteropolikwasów”.

Życiorys

Urodził się 14 grudnia 1912 roku w Krakowie w rodzinie Adama Kazimierza, hydrochemika, oraz Marii z domu Bogdańskiej. Miał brata Władysława (1911–1982, profesora biologii) oraz siostrę Zofię Bielańską-Osuchowską (1919–2017, profesor nauk przyrodniczych). Po ukończeniu IV Państwowego Gimnazjum im. H. Sienkiewicza w Krakowie w 1931 roku rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, uzyskując dyplom magistra filozofii w zakresie chemii w 1936 roku. W 1944 roku obronił doktorat na tajnych kompletach, a w 1955 roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a po siedmiu latach profesora zwyczajnego.

W okresie okupacji niemieckiej pracował jako chemik analityk w Miejskiej Pracowni Chemicznej w Krakowie.

W latach 1945–1950 był starszym asystentem i adiunktem w Katedrze Chemii Fizycznej AGH. W roku akademickim 1948/1949 odbył roczny staż w Imperial College of Science and Technology w Londynie, gdzie pod kierunkiem prof. F.C. Tomkinsa prowadził badania nad procesami hydratacji odwodnionych soli, uzyskując dyplom tej uczelni.

Był autorem licznych prac oraz artykułów naukowych związanych z chemią, w szczególności z katalizą chemiczną, nazywanym twórcą polskiej szkoły katalizy. Napisał również podręczniki akademickie z zakresu chemii fizycznej i nieorganicznej, w tym wielokrotnie wznawianą „Chemii ogólnej i nieorganicznej”, którą w 1984 roku zastąpiły „Podstawy chemii nieorganicznej”. Ten podręcznik stanowił fundament nauczania chemii nieorganicznej na wielu polskich uczelniach.

Kierowane projekty badawcze MNiSW:

„Dodekaheteropolikwasy jako katalizatory procesów elektrofilowej addycji do olefin” (1998–2001)
„Synteza eterów trzeciorzędowych na heteropolikwasach typu Dawsona jako katalizatorach” (2002–2005)

Ostatnia publikacja naukowa, której był współautorem, ukazała się w 2015 roku.

Zmarł 4 września 2016 roku i został pochowany na cmentarzu Salwatorskim w Krakowie (sektor SC-7-17).

Ordery i odznaczenia

Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
Złoty Krzyż Zasługi
Medal 40-lecia Polski Ludowej
Medal 10-lecia Polski Ludowej (15 stycznia 1955)
Medal Komisji Edukacji Narodowej
Medal Jędrzeja Śniadeckiego (1982)
Medal Jana Harabaszewskiego (1991)
Medal im. Marii Skłodowskiej-Curie
Medal „Merentibus” Uniwersytetu Jagiellońskiego
Srebrny Medal 600-lecia Odnowienia UJ
Brązowy Medal Cracoviae Merenti (2002)
Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”
Złota Odznaka Polskiego Towarzystwa Chemicznego
Medal Uniwersytetu w Liège
Medal Bułgarskiej Akademii Nauk