Adam Białoszyński (ur. 18 grudnia 1890 w Poznaniu, zm. 12 lipca 1949 w Psarskim) – bosman w niemieckiej marynarce wojennej, kapitan Wojska Polskiego.
Życiorys
Był synem Wojciecha i Agnieszki. Urodził się przy ulicy Żurawiej 7/5 w Poznaniu, gdzie spędził swoje dzieciństwo.
Około 1910 roku został powołany do niemieckiej marynarki wojennej, gdzie służył w czasie zaboru pruskiego. W trakcie I Wojny Światowej był członkiem załogi okrętu Kaiseliche Marine Kommando SMS „Preußen”. W związku z narastającymi nastrojami powstańczymi, w maju 1918 roku zdezerterował, uciekając z lazaretu.
Jako dezerter z byłej armii niemieckiej, już od listopada 1918 roku, organizował IV Kompanię Marynarzy Powstańców Wielkopolskich, która była częścią batalionu Służby Straży i Bezpieczeństwa Marynarzy w Poznaniu. Przed wybuchem powstania działali w konspiracji jako „Oddział Marynarzy Powstańców dla walk o zjednoczenie ziem Polskich”. Utworzenie jednostki miało miejsce 5 grudnia 1918 roku w kawiarni „Zielona” przy ul. Wrocławskiej 18. Marynarze dowodzeni przez Białoszyńskiego pełnili oficjalną ochronę Ignacego Jana Paderewskiego podczas jego pobytu w Poznaniu.
Podczas powstania wielkopolskiego, 27 grudnia 1918 roku, IV Kompania zdobyła koszary 47 pułku piechoty, ostrzeliwała koszary 6 pułku grenadierów na Grunwaldzie, uniemożliwiając im działania w centrum miasta, zdobyli także Fort VII oraz Dworzec Główny, a 6 stycznia 1919 roku uczestniczyli w zdobyciu lotniska Ławica. W trakcie walk z załogą byłego 6 pułku grenadierów został lekko ranny w głowę.
Po powstaniu w Poznaniu, bosman Adam Białoszyński wyruszył na czele kompanii marynarzy w styczniu 1919 roku na odcinek Frontu Północnego, obejmującego Szubin, Łabiszyn, Żnin, Tury, Rynarzewo, Brońsko oraz Samoklęski. Kompania liczyła około 300 marynarzy, a w późniejszym czasie nawet 500. W walkach pod Rynarzewem, gdzie zdobyli pociąg pancerny, zginęło około 15 marynarzy, a dowódca Adam Białoszyński odniósł ciężką ranę.
Po zakończeniu działań powstańczych i wyleczeniu, awansował na stopień kapitana Wojska Polskiego i objął stanowisko komendanta Dworca Głównego w Poznaniu, a w maju 1919 roku został dowódcą III Batalionu 73 Pułku Piechoty w Kępnie. Pod jego dowództwem batalion brał udział w walkach podczas III powstania śląskiego. Jako zastępca dowódcy pułku, w 1922 roku wkroczył wraz z pułkiem na Śląsk, gdzie służył do grudnia 1923 roku. W latach 1923–1939 zajmował się rolnictwem w gospodarstwie jego żony – Zofii z d. Jagodzińskiej w Psarskim.
W 1921 roku kapitan Adam Białoszyński jako dowódca 73. Pułku Piechoty walczył w III Powstaniu Śląskim, a w 1922 roku brał udział w defiladzie, wkraczając ze swoim oddziałem do Bytomia. W pułku tym służył aż do grudnia 1923 roku.
Po zakończeniu walk powstańczych wrócił do Poznania. W Psarskim, nieopodal Kiekrza, poznał Zofię Jagodzińską, z którą ożenił się pod koniec 1921 roku i osiedlił się tam. Ich pierwszym dzieckiem była córka Halina (ur. 1922), następnie syn Mirosław (ur. 1923), córka Eugenia (ur. 1925), syn Bogdan (ur. 1928) oraz córka Lubomira (ur. 1930).
W latach 1923–1939 prowadził gospodarstwo rolne o powierzchni 70 hektarów, należące do jego żony, w Psarskim.
Służbę czynną zakończył w 1928 roku. W 1932 roku wziął udział wraz z kolegami – marynarzami w odsłonięciu Pomnika Wdzięczności Chrystusa Króla, znajdującym się na dzisiejszym placu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Był fundatorem oraz członkiem komitetu budowy Szkoły Podstawowej w Kiekrzu.
W 1933 roku, w 15. rocznicę Powstania Wielkopolskiego, IV Kompania Marynarzy Powstańców Wielkopolskich 1918-1919 ufundowała swój sztandar, który obecnie znajduje się w Muzeum Wojskowym na Starym Rynku w Poznaniu.
W 1936 roku Adam Białoszyński, wraz z żoną Zofią, wspierając ideę popularyzacji żeglarstwa, przekazał ponad hektar gruntu na wschodnim brzegu jeziora Kierskiego poznańskiemu okręgowi LMiK, tworząc Poznański Klub Morski.
W 1937 roku pełnił funkcję starosty dożynek.
W 1939 roku, w momencie ataku na Polskę, ukrył swój mundur powstańczy, laskę kapitańską, szablę oraz inne cenne dokumenty. Ich dalsze losy pozostają nieznane.
W 1940 roku rodziny Białoszyńskich i Jagodzińskich zostały wysiedlone przez okupanta do Chełmna Lubelskiego, gdzie Adam pracował w gospodarstwie rolnym. Później przeniósł się z rodziną do Putonowic i Ewusina. W tym okresie działał w Armii Krajowej na terenie województwa lubelskiego.
Wiosną 1945 roku wrócił do rodzinnego Psarskiego koło Kiekrza, gdzie przebywał aż do śmierci. Zmarł po ciężkiej chorobie 12 lipca 1949 roku w Poznaniu, a 15 lipca 1949 roku, o godzinie 9, został pochowany na cmentarzu parafialnym w Kiekrzu.
Ordery i odznaczenia
Otrzymał następujące odznaczenia:
- Wielkopolski Krzyż Powstańczy
- Odznaka pamiątkowa (powstańca broni) za udział w powstaniu wielkopolskim 1918-1919
- Odznaka pamiątkowa za waleczność byłej naczelnej komendy straży ludowej byłego zaboru pruskiego (24 listopada 1922)
- Odznaka 69. Pułku Piechoty z Gniezna (1927 r.)
Upamiętnienie
5 grudnia 1938 roku na kamienicy kawiarni „Zielona” przy ul. Wrocławskiej w Poznaniu wmurowano pamiątkową tablicę poświęconą IV Kompanii Adama Białoszyńskiego. Autorem tablicy był artysta malarz Jan Bakalarczyk. W dniu wybuchu II wojny światowej Adam Białoszyński polecił ściągnięcie tablicy i jej przechowanie. Po wojnie została ona przekazana do Muzeum Narodowego w Poznaniu, a ponowne jej zawieszenie miało miejsce 28 grudnia 1993 roku dzięki staraniom Teofila Różańskiego. Co roku, w rocznicę wybuchu Powstania Wielkopolskiego, składane są tam kwiaty i znicze, a wartę honorową zaciągają rekonstruktorzy historyczni w mundurach powstańczych i marynarskich.
Jego imię nosi Poznański Klub Morski LOK, którego fundatorem i działaczem był wraz z żoną Zofią.
Funkcjonuje również Koło Rodzin Marynarzy Powstańców Wielkopolskich 1918-1919.
18 grudnia 2014 roku odbyła się uroczystość poświęcenia dziewięciu tablic Powstańców Wielkopolskich 1918-1919, które spoczywają na cmentarzu w Kiekrzu.
We wrześniu 2017 roku, Zarząd Dróg Miejskich w Poznaniu zainstalował tablicę informacyjną „SIM” pod Tablicą Marynarzy Powstańców Wielkopolskich 1918-1919 na budynku przy ul. Wrocławskiej 18. Tekst tablicy opowiada o kapitanie Adamie Białoszyńskim jako dowódcy, o marynarzach oraz o samej oryginalnej tablicy.
Zdjęcia i pamiątki związane z IV Kompanią oraz z Adamem Białoszyńskim można obejrzeć w Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 w Lusowie oraz w Muzeum Wojskowym na Starym Rynku w Poznaniu.
Ulica w poznańskim Kiekrzu oraz w Lusowie została nazwana jego imieniem.
Przypisy
