Adam Andrzejewski (ur. 14 października?/27 października 1914 w Odessie, zm. 16 grudnia 1998 w Warszawie) był polskim ekonomistą, który specjalizował się w polityce mieszkaniowej i osadniczej.
Życiorys
Po przybyciu do Polski z Odessy, związał się z Toruniem, a następnie, dzięki swojemu ojcu, kapitanowi żeglugi wielkiej na statku S/s Lwów, z Gdynią. W latach 1932–1936 studiował w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. Pod wpływem Ludwika Krzywickiego i Konstantego Krzeczkowskiego nawiązał współpracę z Instytutem Gospodarstwa Społecznego, gdzie miał okazję poznać prace takich postaci jak Ludwik Landau, Stanisław Rychliński, Edward Strzelecki i innych. Był w otoczeniu Edwarda Lipińskiego, Michała Kaleckiego oraz Czesława Bobrowskiego. W SGH był jednym z przeciwników „getta ławkowego” dla studentów żydowskich, działając w Związku Młodzieży Polskiej „Zet” oraz w Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej. W 1938 roku poślubił Stanisławę Kwaskowską, która angażowała się w pracę z młodzieżą z ubogich rodzin na Woli, będąc córką Gabrieli z Huskowskich, siostry senatora Stanisława Huskowskiego.
Współredagował czasopisma „Życie Akademickie” oraz „Przemiany” razem z Janem Reychmanem. Na namowę Michała Kaczorowskiego, przedwojennego sekretarza Polskiego Towarzystwa Reformy Mieszkaniowej, zaczął publikować artykuły dotyczące problematyki mieszkaniowo-osadniczej. Wspólnie z polską szkołą badań mieszkaniowych, którą tworzyli w latach 20. i 30. Teodor Teoplitz oraz Konstanty Krzeczkowski, Jan Strzelecki, Edward Strzelecki, Stanisław Tołwiński i inni, rozwijał swoje zainteresowania. Pracując jako sekretarz w „Narodzie i Państwie”, zyskał bliższe kontakty z Bolesławem Srockim. W „Polsce Gospodarczej” zetknął się z Melchiorem Wańkowiczem, który pisał o Centralnym Okręgu Przemysłowym. W Ministerstwie Skarbu zlecono mu opracowanie bilansu surowcowego Polski na polecenie Wicepremiera i Ministra Skarbu Eugeniusza Kwiatkowskiego („Drogi Polski” 1939 nr 8). Po kampanii wrześniowej, w której 72 Radomski Pułk Piechoty został rozbity w walkach pod Łodzią, spędził pięć lat w niemieckim obozie jenieckim.
Po wojnie utrzymywał bliskie relacje z Bolesławem Srockim. W latach 1945–1949 pracował w Ministerstwie Odbudowy jako naczelnik Wydziału Polityki Mieszkaniowej i Osiedleńczej oraz wicedyrektor Gabinetu ministra Michała Kaczorowskiego. Był sekretarzem Zarządu Polskiego Towarzystwa Reformy Mieszkaniowej, które zostało reaktywowane w latach 1946–1949, oraz członkiem redakcji pisma „Dom Osiedle Mieszkanie”. Należał do Rady Naukowej Ziem Odzyskanych (1946–1948). W 1949 roku, wspólnie z Michałem Kaczorowskim, założył Instytut Budownictwa Mieszkaniowego, który w 1968 roku przekształcono w Instytut Gospodarki Mieszkaniowej, z którym był związany do końca życia. W 1964 roku w „Ekonomiście” postulował program poprawy warunków mieszkaniowych, który został uchwalony w 1972 roku pod nadzorem KC PZPR. Mimo załamania program ten przyczynił się do wzrostu budownictwa do 278 tysięcy mieszkań w 1978 roku. Jako dyrektor IBM w sprawach naukowych sprzeciwił się w 1965 roku standardom budownictwa „oszczędnościowego”, co skutkowało utratą stanowiska na sześć lat. W latach 1971–1974 był dyrektorem IGM, a od 1991 roku przewodniczył Radzie Naukowej Instytutu, stając się czołowym powojennym kontynuatorem polskiej szkoły badań nad kwestiami mieszkaniowymi.
Już w latach 60. rozpoczął badania dotyczące związków między mieszkalnictwem a urbanizacją, obejmujące zmiany demograficzne oraz ewolucję infrastruktury wspierającej osadnictwo. Współpracował w tym zakresie z Kazimierzem Dziewońskim i Juliuszem Goryńskim. Na podstawie badań relacji między mieszkalnictwem a infrastrukturą komunalną i społeczną opracował w latach 70. koncepcję infrastruktury osadniczej, stawiając fundamenty dla badań nad materialnymi podstawami zamieszkiwania. W latach 1953–1986 kierował placówkami naukowymi o profilu mieszkaniowo-osadniczym w Szkole Głównej Planowania i Statystyki, która w 1991 roku powróciła do przedwojennej nazwy SGH. Był dyrektorem Instytutu Gospodarstwa Społecznego w SGPiS w latach 1965–1970, zasiadając w senacie uczelni. W atmosferze 1968 roku, gdy z SGPiS odszedł Michał Kalecki, a ponad 50 pracowników zostało usuniętych, podjął bezskuteczną obronę swojej asystentki Hanny Kuleszy razem z Antonim Rajkiewiczem. W latach 1949–1984 działał w Komitecie Budownictwa, Mieszkalnictwa i Planowania EKG ONZ, w Międzynarodowej Federacji Mieszkalnictwa, Urbanistyki i Planowania Przestrzennego w Hadze, Instytucie Badawczym Budownictwa w Hanowerze, Ośrodku Badawczym Budownictwa w Garston w Anglii oraz w innych instytucjach. Pełnił różnorodne funkcje w Komitetach PAN, takich jak Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, Badań Rejonów Uprzemysławianych, Nauk Demograficznych oraz Badań i Prognoz „Polska-2000”. Angażował się także w rady i zespoły naukowe w Centralnym Związku Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego, Instytucie Urbanistyki i Architektury, Polskim Towarzystwie Ekonomicznym, Towarzystwie Urbanistów Polskich i wielu innych. Wraz z Witoldem Nieciuńskim kierował dwoma ekspertyzami mieszkaniowymi, które zostały odrzucone przez władze (PTE 1979 i 1981). W czasach narastającego kryzysu w mieszkalnictwie i całej gospodarce polskiej poruszał kwestie prognostyczne o charakterze ostrzegawczym.
Został pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera I, szereg 5, grób 20-21).
Dorobek
W ciągu swojej kariery opublikował ponad 550 prac, w tym kilka o zasięgu międzynarodowym, wśród których najważniejsze to:
- Polityka mieszkaniowa – zagadnienia ekonomiczne i socjalne, Arkady, Warszawa 1959
- Major long-term problems of government housing and related policies, t. I-II, ECE, United Nations, New York, 1966 (Współautor: Donnison D.)
- Zarys polityki mieszkaniowej, Arkady, Warszawa 1969
- Potrzeby mieszkaniowe. Problemy i perspektywy, WP, Omega, Warszawa 1970
- Sytuacja mieszkaniowa w Polsce w latach 1918–1974, PWE, Warszawa 1977
- Major Trends in Housing Policy in ECE Countries, United Nations, New York, 1980 (Współautor: M. Lujanen)
- Polityka mieszkaniowa, PWE, Warszawa 1987
- Procesy urbanizacyjne w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, KPZK PAN „Biuletyn” 1991, z. 154, PWN, Warszawa.
Przypisy
Bibliografia
- M. Cesarski, Polityka mieszkaniowa w Polsce w pracach naukowych 1918–2010. Dokonania i wpływ polskiej szkoły badań, OW SGH, Warszawa 2013.
- Dzieło Profesora Adama Andrzejewskiego. Wspomnienia wychowanków i współpracowników, Wydawnictwo Dom, Warszawa 2002.
- J. Goryński, Prace i pasje Adama Andrzejewskiego, „Kronika Warszawy” 1985 nr 3-4.
- Profesor Adam Andrzejewski i jego dzieło (Procesy mieszkaniowe, urbanizacyjne i społeczne.) Wybór pism, red. A. Stasiak, M. Cesarski, KPZK PAN, „Biuletyn” 2001 z. 196.
- W. Stopczyński, W kręgu Bolesława Srockiego. Ludzie „Petu”. Relacje – wspomnienia – polemiki, Muzeum Drugiej Wojny Światowej w Gdańsku, Gdańsk 2016.