Adalbert Andreas Emil Wagner
Adalbert Andreas Emil Wagner (urodzony 20 marca 1833 w Braniewie, zmarły 6 lipca 1895 we Fromborku) był niemieckim księdzem katolickim, proboszczem parafii w Stoczku Warmińskim oraz w Elblągu, a także kanonikiem fromborskim, odznaczonym Orderem Orła Czerwonego.
Życiorys
Wagner przyszedł na świat w Braniewie w rodzinie kupieckiej, jako syn Karla i Johanny z domu Geritz (część publikacji mylnie wskazywała Dobre Miasto jako miejsce jego narodzin). Po ukończeniu gimnazjum w Braniewie i uzyskaniu świadectwa dojrzałości w 1856 roku, wstąpił do S seminarium duchownego w Braniewie (Liceum Hosianum). Święcenia kapłańskie przyjął 22 lipca 1860 roku. Jako nowo wyświęcony kapłan został skierowany do parafii św. Jana Chrzciciela w Lechowie, gdzie pracował do 4 czerwca 1862 roku. W latach 1862–1869 był beneficjentem kaplicy i fundacji św. Józefa w Lidzbarku Warmińskim, a 10 czerwca 1869 roku otrzymał beneficjum przy kaplicy zamkowej w Lidzbarku Warmińskim.
W 1873 roku biskup skierował go do pracy w Stoczku Klasztornym. Jako rektor kościoła zajął się porządkowaniem jego wnętrz, a koszty wykonanych przez niego napraw wyniosły 17 000 marek. W tym czasie nasilał się kulturkampf, a pruskie władze nie zaakceptowały aktywnej nominacji ks. Wagnera. Sąd ukarał biskupa diecezji warmińskiej Philippa Krementza grzywną w wysokości 200 talarów za brak zgody na tę nominację, co doprowadziło do zajęcia jego mebli w pałacu biskupim. Ks. Wagner również doświadczył szykan – policja zakazała mu odprawiania mszy św. i udzielania sakramentów w Stoczku. Ignorując polecenia władz, 14 maja 1874 roku został ukarany grzywną w wysokości 75 marek, a łącznie z kosztami sądowymi suma wzrosła do 226,36 marek. Gdy odmówił zapłaty, komornik przystąpił do egzekucji.
Po nagłej, przedwczesnej śmierci proboszcza elbląskiego Roberta Hoppego, konieczne było szybkie obsadzenie tej kluczowej placówki. Władze po negocjacjach zgodziły się na kandydaturę ks. Wagnera, który został powołany do nowej parafii św. Mikołaja w Elblągu 8 lutego 1881 roku. Otrzymał również nominację na inspektora szkolnego dla lekcji religii, obejmując tym zakresem również kolonię Pangritz. 27 kwietnia zatwierdzono go również jako wykładowcę w szkole nauczycielskiej. Gdy polityka kulturkampfu zaczęła słabnąć, ks. Wagner rozwijał swoją działalność społeczną. W Elblągu zorganizował stowarzyszenie dobroczynne św. Elżbiety. Aby młodzi chłopcy pracujący u protestanckich właścicieli zakładów nie stawali się mniej podatni na osłabienie czy wręcz odejście od katolicyzmu, w 1883 roku założył Związek Czeladników (Gesellenverein). W tym samym roku nabył działkę w dzielnicy Pangritz, na wzgórzu zwanym Nowy Świat (Neue Welt), wraz ze starą karczmą, która miała być przekształcona w kaplicę do odprawiania nabożeństw.
W 1886 roku, w porozumieniu z biskupem warmińskim Andreasem Thielem, uzyskał zgodę władz na utworzenie nowej placówki zakonnej w północnej części miasta. Udało mu się otworzyć dom Zgromadzenia Sióstr św. Katarzyny z Braniewa, co miało ogromne znaczenie w zróżnicowanej etnicznie Kolonii Pangritz. Siostry zainicjowały intensywną pracę z ubogimi dziećmi, a później utworzyły jeszcze jedną placówkę w mieście przy ul. Zamkowej 17 (Burgstraße), gdzie wybudowały dom Świętego Józefa.
W uznaniu za swoje zasługi, 8 czerwca 1891 roku ks. Wagner został mianowany kanonikiem warmińskim przez króla Prus i cesarza Niemiec Wilhelma II Hohenzollerna. Po objęciu kanonii we Fromborku otrzymał dodatkowo stanowisko penitencjarza oraz kuratora pobożnych fundacji. W 1892 roku został także diecezjalnym dyrektorem Stowarzyszenia Świętej Rodziny. Otrzymał od cesarza Order Orła Czerwonego IV klasy.
Zmarł 6 lipca 1895 roku we Fromborku.
Przypisy
Bibliografia
- Teresa Borawska: Wagner Adalbert. W: Słownik biograficzny kapituły warmińskiej. red. Jan Guzowski. Olsztyn: Wyższe Seminarium Duchowne Metropolii Warmińskiej „Hosianum”, 1996, s. 267–268, seria: Rozprawy Naukowe Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej „Hosianum” w Olsztynie, nr 1.
- Johann Joseph Braun: Geschichte des Königlichen Gymnasiums zu Braunsberg während seines dreihundertjährigen Bestehens. Braunsberg: 1865.
- Ernst Federau: Die Abiturienten des Braunsberger Gymnasiums von 1916 bis 1945. Osnabrück: Im Namen des Historischen Vereins für Ermland herausgegeben vom Vorstand des Vereins, Druck- und Verlagshaus Fromm, 1990, s. 111, seria: Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands, Beiheft 8.
- Mieczysław Józefczyk: Elbląskie duchowieństwo katolickie na tle dziejów miasta 1246–1945. Elbląg: Studio Poligrafii Komputerowej „Sql”, 2005. ISBN 83-88125-36-2.
- Wojciech Zawadzki. Działalność opiekuńczo-wychowawcza sióstr św. Katarzyny w elbląskiej Kolonii Pangritza w latach 1887–1946. „Komunikaty Warmińsko-Mazurskie”. Nr 3 (318), s. 379–389, 2022. ISSN 0023-3196.
- Wojciech Zawadzki: Duchowieństwo katolickie z terenu obecnej diecezji elbląskiej w latach 1821–1945. Olsztyn: Wyższe Seminarium Duchowne Metropolii Warmińskiej „Hosianum”, 2000, seria: Rozprawy Naukowe Wyższego Seminarium Duchownego Metropolii Warmińskiej „Hosianum” w Olsztynie, nr 17.