Adalbert Kelm

Adalbert Kelm (urodzony 4 stycznia 1856 w Gorzowie Wielkopolskim, niem. Landsberg an der Warthe, zmarł 28 lutego 1939 w Kilonii) był niemieckim architektem oraz urzędnikiem.

Życiorys

Adalbert Kelm przyszedł na świat w rodzinie mistrza murarskiego Wilhelma Kelma oraz Marii Ohrdorf. Już w czasach szkolnych angażował się w działalność budowlanej firmy swojego ojca. Po ukończeniu gimnazjum, podjął naukę w szkole budowlanej, którą zakończył w 1875 roku. W tym samym roku zmarł jego ojciec, co skłoniło Adalberta do zamknięcia rodzinnego przedsiębiorstwa. W latach 1876–1880 studiował w Akademii Budownictwa w Berlinie, jednocześnie pracując w redakcji „Gazety Budowlanej” (Bauwerkszeitung) oraz ucząc w Rzemieślniczej Szkole Niedzielnej Zrzeszenia Mistrzów Budowlanych w Berlinie. W 1880 roku zdał pierwszy egzamin państwowy dla nadzorców budowlanych (Bauführerprüfung). Rok później rozpoczął pracę jako rządowy nadzorca budowlany (Regierungsbauführer) w Wojskowej Administracji Budowlanej w Aurich, gdzie nadzorował przebudowę koszar. Pracował również jako nauczyciel w Budowlanej Szkole Rzemieślniczej w Holzminden. W latach 1882–1884 kierował rozbudową gimnazjum państwowego w Wilhelmshaven. Do 1887 roku był zatrudniony w magistracie Mühlhausen w Turyngii. W tym samym roku zdał drugi egzamin państwowy, co pozwoliło mu uzyskać tytuł rządowego mistrza budowlanego w dziedzinie budownictwa naziemnego (Regierungsbaumeister). W 1891 roku wygrał konkurs na miejskiego radcę budowlanego w Gliwicach, gdzie sprawował tę funkcję do 1902 roku. W trakcie jego kadencji miasto przeżywało intensywny rozwój urbanistyczny, w tym inwestycje w kanalizację i wodociągi, a także planowanie zabudowy wzdłuż kluczowych ulic (obecnie Korfantego, Ziemowita, Królowej Bony, Zwycięstwa, Dubois, Śliwki, Bł. Czesława, Zygmunta Starego i Barlickiego) oraz budowę licznych obiektów infrastrukturalnych. W 1904 roku z powodzeniem ubiegał się o posadę w Zarządzie Budownictwa Cesarskiej Marynarki Wojennej, zostając zatrudnionym w Urzędzie Budowlanym Marynarki Wojennej w Kilonii. Jego pierwszym zadaniem było przeniesienie akademii i szkoły marynarki wojennej z fiordu Kilońskiego do fiordu Flensburg. Następnie, razem z Eugenem Finkiem, przygotował plany Szkoły Artylerii Morskiej (Schiffsartillerieschule) oraz koszar strzeleckich (obecnie Sønderborg Barracks) w Sønderborg, które zostały wzniesione w latach 1905–1907. W tym okresie pracował również nad planami Szkoły Marynarki Wojennej we Flensburgu-Mürwiku, której budowa trwała od 1907 do 1910 roku. Zespół budynków „zamkowych” szkoły jest do dziś uważany za jedno z najważniejszych dzieł okresu wilhelmińskiego. Do 1910 roku pełnił funkcję Inspektora Budownictwa Garnizonowego i uzyskał tytuł Honorowego Radcy Budowlanego. Wkrótce awansował na Radcę Budowlanego Intendentury Marynarki Wojennej.

Oprócz działalności budowlanej, Adalbert Kelm zajmował się również pracą naukowo-badawczą. W swoich publikacjach poruszał tematy reformy budownictwa mieszkaniowego, ekonomicznych form budownictwa oraz sposobów na rozwiązanie problemu braku mieszkań po I wojnie światowej.

Publikacje

Wkład w reformę mieszkalnictwa ze szczególnym uwzględnieniem małego budownictwa mieszkaniowego. Fischera Jena 1911
Przewaga ekonomiczna domu jednorodzinnego z ogrodem nad domem piętrowym. W: Gartenstadt, korespondencja Niemieckiego Towarzystwa Miast Ogrodów, 7 rok 1913, 7, s. 126
Tańczenie małego budownictwa mieszkaniowego. Wkład w problematykę osadnictwa wojowników. Kilonia 1919
Budynek z gliny. Sposób na walkę z niedoborem mieszkań. Lipsk 1920
Raport Biura Budowy Marynarki Wojennej Kiel-Wik. W: Rocznik Szlezwiku-Holsztynu 1927, 17, s. 124

Odznaczenia i godności

Papieski Krzyż Honorowy „Pro Ecclesia et Pontifice” (1910)
Ulica prowadząca do Szkoły Marynarki Wojennej w Flensburgu nosi jego imię (11 listopada 1911)

Najważniejsze dokonania

Okres gliwicki w działalności Kelma można uznać za najbardziej płodny. Zaprojektował, opracował i nadzorował wykonanie:

planów zabudowy ulic: Korfantego, Zwycięstwa, Błogosławionego Czesława, Ziemowita, Królowej Bonny, Dubois, Śliwki oraz przedłużenia ul. Barlickiego i Zygmunta Starego,
planów regulacji ulic: Nad Kłodnicą, Strzody, Wrocławskiej oraz ulic w Szobiszowicach i na Zatorzu,
planów regulacji rzeki Kłodnicy oraz tzw. Dzikiej Kłodnicy (niem. Wilde Klodnitz),
założenia kanalizacji miejskiej,
trzech mostów w przebiegu ulicy Zwycięstwa, mostu na rzece Ostropce, drewnianego mostu na Kłodnicy oraz wiaduktu kolejowego nad kanałem Kłodnickim,
obiektów infrastruktury i użyteczności publicznej: azylu dla bezdomnych, remizy straży pożarnej, targu końskiego i bydlęcego z zabudowaniami towarzyszącymi, budowy czterech i rozbudowy dwóch szkół podstawowych, rzeźni miejskiej z bocznicą kolejową, giełdy zbożowej, restauracji “Zameczek Leśny” – waldschloss, wieży ciśnień wraz z wodociągiem (50 km rur), kaplicy cmentarnej, budynku urzędowego w Szobiszowicach oraz kościoła ewangelickiego w Łabędach,
projekt budynku mieszkalnego dla rodziny Kelm przy dawnej Teuchertasse 37 (obecnie Zygmunta Starego 37) w Gliwicach.
przygotowanie projektów domu starców, szkoły średniej, drugiej wieży ciśnień, rozbudowy wodociągu, kanalizacji całego miasta, regulacji Kłodnicy oraz kolonii robotniczej.

Poza pracą w Gliwicach, szczególnie wyróżniają się:

wieże ciśnień w Kilonii–Wik i Flensburgu-Mürwiku;
Szkoła Artylerii Okrętowej i koszary strzelców (Sønderborg Kaserne) w Sonderburgu (w współpracy z Eugenem Finkiem);
kościół garnizonowy św. Henryka w Kilonii;
uznawana za największe dzieło – Szkoła Marynarki Wojennej we Flensburgu-Mürwiku (znana również jako Rote Burg an der Förde – czerwony zamek nad fiordami).