Adalbert Gyrowetz

Adalbert Gyrowetz, znany również jako Vojtěch Jírovec (urodzony 20 lutego 1763 r. w Czeskich Budziejowicach, zmarły 19 marca 1850 r. w Wiedniu) był czeskim kompozytorem, skrzypkiem oraz organistą.

Życiorys

Urodził się 20 lutego 1763 roku w Czeskich Budziejowicach jako Vojtěch Matyáš Jírovec. Jego ojciec pełnił funkcję chórmistrza w tamtejszej katedrze. W tym samym mieście Gyrowetz zdobył podstawowe wykształcenie muzyczne i zadebiutował jako skrzypek, a z czasem otrzymał stanowisko organisty. Po ukończeniu gimnazjum pijarskiego w rodzinnym mieście wyjechał do Pragi, gdzie podjął studia prawnicze. Nie zdołał ich ukończyć z powodu braku funduszy, jednak zdobył wystarczającą wiedzę, aby nawiązać kontakty w arystokratycznych kręgach, co pozwoliło mu na objęcie roli sekretarza, a następnie doradcy dyplomatycznego u różnych arystokratów. Dodatkowo świetnie władał językiem francuskim, angielskim, włoskim oraz łaciną.

Wczesne kompozycje dedykował swojemu patronowi, Franzowi von Funfkirchenowi. Kształcił się w Wiedniu i Neapolu, a następnie pracował w Paryżu, Londynie i ponownie w Wiedniu. Podczas swojego pierwszego pobytu w Wiedniu (1785–1786) nawiązał przyjaźń z Wolfgangiem Mozartem, który dyrygował jedną z jego symfonii. W przedrewolucyjnym Paryżu udało mu się udowodnić swoje autorstwo kwartetów, które wcześniej opublikowano pod nazwiskiem Josepha Haydna. Od 1789 roku przez cztery lata mieszkał w Londynie, gdzie utrzymywał bliskie relacje z Haydnem, a w połowie lat 90. XVIII wieku osiedlił się w Wiedniu, gdzie w latach 1804–1831 pełnił funkcję kapelmistrza teatru dworskiego. Był jednym z pierwszych zwolenników twórczości Ludwiga van Beethovena.

Jako kompozytor stworzył około 40 symfonii, które stylistycznie zbliżone były do dzieł Haydna, a także uwertury, koncerty, około 30 oper (w tym Il finto Stanislao, 1818 oraz Hans Sachs im vorgerückten Alter, 1834), 28 baletów, około 100 pieśni, 42 kwartety smyczkowe, 46 trio fortepianowe, 11 mszy oraz 2 koncerty fortepianowe. Il finto Stanislao to opera buffa, której librettem posłużył się Giuseppe Verdi w swojej operze Dzień panowania (1840). Jego Koncert fortepianowy g-moll został zagrany 24 lutego 1818 roku przez 8-letniego Fryderyka Chopina podczas jego pierwszego występu publicznego w Warszawie.

Uważał się za Niemca i używał niemieckiej wersji swojego imienia oraz nazwiska – Adalbert Gyrowetz.

W 1831 roku przeszedł na emeryturę. Był przedstawicielem stylu klasycystycznego, który na koniec jego kariery tracił na popularności. W związku z tym po zakończeniu kariery popadł w zapomnienie. W 1848 roku opublikował swoją autobiografię. Zmarł 19 marca 1850 roku w Wiedniu.