Adalbert
Adalbert (ur. około 1000 r., zm. 16 marca 1072 w Goslar) był arcybiskupem Hamburga-Bremy od 1043 roku, bliskim współpracownikiem oraz jedną z kluczowych postaci na dworze niemieckich królów w połowie XI wieku.
Życie
Adalbert pochodził z turyńskiej rodziny hrabiów Goseck, która prawdopodobnie miała związki z późniejszymi Wettinami. Został przeznaczony przez matkę do służby duchownej i oddany do szkoły katedralnej w Halberstadt, gdzie uzyskał tytuł kanonika, a w 1032 roku został prepozytem. W 1043 roku król niemiecki, a późniejszy cesarz, Henryk III Salicki, mianował go arcybiskupem Hamburga-Bremy. Od tego momentu Adalbert stał się istotną postacią na królewskim dworze, pełniąc ważną rolę w realizacji polityki Henryka w północnej Rzeszy, a także dążąc do znacznego rozwoju swojej diecezji.
W 1045 roku prawdopodobnie brał udział w wyprawie króla przeciwko Lucicom, natomiast w 1046 roku towarzyszył mu w Rzymie. Możliwe, że to właśnie on był Adalbertem, który był wymieniany w źródłach jako cesarski kanclerz Włoch. Podczas włoskiej wyprawy Henryk III zaproponował Adalbertowi stanowisko papieża, lecz ten odmówił, rekomendując swojego przyjaciela Suidgera (późniejszego Klemensa II). Główną uwagę Adalbert skupiał na rozwijaniu diecezji.
Podjął intensywne działania ewangelizacyjne w Skandynawii, wysyłając misje także do Finlandii, Orkad, Islandii i Grenlandii, a także wśród Słowian, gdzie wspierał chrześcijańskiego księcia Obodrytów, Gotszalka. Plany skandynawskich władców, którzy chcieli uzyskać własne arcybiskupstwa, co pozwoliłoby im uniezależnić się od Adalberta, wykorzystał do realizacji zamierzenia przekształcenia Hamburga w centrum patriarchatu Północy, który miałby nadzór nad nowymi arcybiskupstwami skandynawskimi. W tym celu planował rozwój sieci sufraganii w tym regionie, łącznie z Grenlandią. Ostatecznie jego plany nie powiodły się z powodu oporu Rzymu – mimo że kościół skandynawski pozostał pod wpływem Hamburga (nie powołano żadnego nowego arcybiskupstwa), Adalbert uzyskał jedynie tytuły legata papieskiego oraz wikariusza apostolskiego od papieża Leona IX w 1053 roku. Wśród Słowian około 1060 roku założył dwie nowe sufraganie w Ratzeburgu i Mecklenburgu.
Pracując nad pozycją Hamburga w hierarchii Kościoła, Adalbert dążył również do wzmocnienia materialnej potęgi biskupstwa. Od Henryka III otrzymał liczne nadania dóbr. W obliczu konkurencji o świeckie wpływy w północnej Rzeszy pojawiła się wrogość między Adalbertem a książętami saskimi z rodu Billungów. Niemniej jednak, za życia Henryka III cesarz wspierał Adalberta w tym konflikcie.
Po śmierci Henryka III w 1056 roku, regencję nad małoletnim królem Henrykiem IV przejęła cesarzowa Agnieszka, a Adalbert stracił swoją pozycję na dworze. Sytuacja zmieniła się w początkach lat 60., kiedy po zamachu kontrolę nad królem przejął arcybiskup Kolonii Anno. Prawdopodobnie na początku Adalbert współpracował z Annonem, jednak obaj stali się rywalami. W 1063 roku Adalbert udało się usunąć Annona od króla, zdobywając duży wpływ na młodego monarchę i przejmując kontrolę nad Rzeszą. Wykorzystał swoją pozycję do znacznego rozszerzenia zasięgu posiadłości arcybiskupstwa, podporządkowując sobie m.in. hrabstwo Stade oraz opactwa Korbei, Lorsch i Duisburg.
Ten znaczny wzrost potęgi Adalberta spotkał się z silnym sprzeciwem innych dostojników świeckich i kościelnych Rzeszy, w tym arcybiskupów Kolonii i Moguncji, którzy na sejmie w styczniu 1066 roku doprowadzili do jego usunięcia z dworu królewskiego. Diecezja Adalberta została najechana i spustoszona przez Billungów, a on sam musiał uciekać na pół roku do Goslaru. W tym czasie wybuchło także powstanie pogańskie wśród Obodrytów, podczas którego zginął książę Gotszalk, a efekty dotychczasowej pracy ewangelizacyjnej, w tym nowo utworzona organizacja kościelna, zostały całkowicie zniweczone. Dodatkowo, powstanie doprowadziło do zniszczenia Hamburga.
W 1069 roku Adalbert został wezwany z powrotem na dwór królewski, gdzie udało mu się odzyskać część odebranych mu dóbr oraz częściowo odbudować swoje wpływy polityczne. Powrócił także do planów zwiększenia znaczenia diecezji. Niestety, jego zamierzenia zostały pokrzyżowane przez nagłą śmierć arcybiskupa, który został pochowany w katedrze w Bremie.
Bibliografia
- Friedrich Wilhelm Bautz: Adalbert I. W: Biographisch-Bibliographisches Kirchenlexikon. T. 1. Hamm: Verlag Traugott Bautz, 1990. ISBN 978-3-88309-013-9. [dostęp 2015-01-19]. Brak numerów stron w książce
- Otto Heinrich May: Adalbert I. W: Neue Deutsche Biographie. T. 1. Berlin: Duncker & Humblot, 1953, s. 42–43. [dostęp 2011-01-25].
- F.M. Rudge: Adlabert. W: The Catholic Encyclopedia. T. 2. New York: Robert Appleton Company, 1907. [dostęp 2011-01-25]. Brak numerów stron w książce
- Ernst Steindorff: Adelbert, Adalbert. W: Allgemeine Deutsche Biographie. T. 1. Leipzig: Verlag von Dunckler & Humblot, 1875, s. 56–61.
- Adalbert I. von Goseck: Erzbischof von Hamburg-Bremen (1043-1072). [w:] Genealogie Mittelalter: Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum końca Stauferów: Materiał [on-line]. [dostęp 2015-11-30].