Adab – Starożytne Miasto Sumeru
Adab to starożytne miasto w Sumerze, dzisiaj znane jako stanowisko archeologiczne Bism(a)ja, które znajduje się w pustynnym obszarze południowego Iraku. Leży ono około 40 km (25 mil) na wschód od współczesnego miasta Diwanija oraz około 30 km (19 mil) na południowy wschód od starożytnego miasta Nippur.
Identyfikacja stanowiska i wykopaliska
Na początku XX wieku Edgar James Banks zidentyfikował to stanowisko jako starożytne Adab, opierając się na inskrypcjach z głównej świątyni, która nosiła nazwę E-sar. W latach 1903-1904 przeprowadził on pierwsze i jak dotąd jedyne poważne wykopaliska na tym terenie, a wyniki swojej pracy opisał w książce (Edgar James Banks, Bismya or The Lost City of Adab, New York and London 1912). Ta publikacja wciąż pozostaje kluczowym źródłem wiedzy na temat stanowiska.
Stanowisko
Obszar Bism(a)ja ma w przybliżeniu prostokątny kształt i zajmuje przestrzeń o długości jednej mili oraz szerokości pół mili. Jego granice wyznaczają dobrze zachowane pozostałości podwójnego muru miejskiego, datowanego na III tysiąclecie p.n.e. Na tym stanowisku znajduje się kilka telli, z których jeden został zidentyfikowany przez Banksa jako temenos z ziguratem i świątynią. Inne telli zawierały pozostałości pałaców oraz budynków mieszkalnych. W okolicy murów znajdują się także mniejsze telle, które mogą reprezentować pozostałości ogrodów oraz przedmieść.
Historia
Miasto było zamieszkałe co najmniej od początku III tysiąclecia p.n.e. i pojawia się w Sumeryjskiej liście królów, gdzie wymieniony jest jeden władca z dynastii Adab – Lugalanemundu, który miał panować przez 90 lat. Uważa się, że żył on pod koniec okresu wczesnodynastycznego III (około 2600-2300 p.n.e.). Istotne znaczenie miasta potwierdzają znaleziska archeologiczne, w tym posąg innego władcy z tego okresu, najprawdopodobniej noszącego imię Lugal Da-udu, oraz dobrze zachowane domy prywatne, z których jeden miał dziedziniec oraz ceglaną podłogę. Banks zidentyfikował ten budynek na podstawie znalezionych tabliczek klinowych jako siedzibę lokalnego gubernatora. Cegły z odciśniętymi imionami władców z wczesnodynastycznego oraz akadyjskiego okresu, w tym Sargona Wielkiego oraz Naram-Sina, zostały odnalezione w obrębie temenosu. Cegły z imieniem Szulgiego (około 2096-2048 p.n.e.) odkryto w górnych warstwach ziguratu. Hammurabi (1792-1750 p.n.e.) w prologu swojego zbioru praw stwierdził, że kazał odbudować świątynię oraz miasto. Fragmenty pałacu, najprawdopodobniej z okresu starobabilońskiego, znaleziono na tellu I. Cegły z imieniem Kurigalzu I (przełom XV/XIV w. p.n.e.) sugerują, że miasto było nadal zamieszkałe w czasach panowania Kasytów. Do najważniejszych odkryć należy kolekcja około 300 tabliczek klinowych znalezionych w tzw. pałacu oraz niewielka liczba tabliczek z końca III tysiąclecia z domów prywatnych. Na terenie świątyni odkryto także dużą ilość fragmentów naczyń kamiennych ozdobionych wzorami geometrycznymi i figuratywnymi.
W bliskim związku z Adab znajdowało się sanktuarium bogini Ninhursag w Kesz. Źródła pisane sugerują, że Kesz mogło stanowić wydzielony okręg kultowy bogini w obrębie miasta Adab.
Przypisy
Bibliografia
- Eckhard Unger, hasło Adab, w: Reallexikon der Assyriologie, vol. I, Berlin 1932, s. 21-22.
- Harriet Crawford, hasło Adab, w: Eric M. Meyers (wyd.), The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East, vol. I, Oxford University Press, New York – Oxford 1997, s. 14-15.