Ada Rybaczuk

Ada Fedoriwna Rybaczuk

Ada Fedoriwna Rybaczuk (ur. 27 czerwca 1931 w Kijowie, zm. 21 września 2010) to ukraińska malarka, rzeźbiarka oraz architekt. Wraz z mężem była współautorką Ściany Pamięci w krematorium kijowskim, która została zniszczona przez władze.

Życiorys

Rybaczuk przyszła na świat w 1931 roku w Kijowie. Poślubiła swojego partnera artystycznego, Wołodymyra Melnyczenko, którego poznała w Państwowym Instytucie Sztuki w Kijowie, gdzie studiowała pod okiem Ołeksija Szowkunenki. W 1954 roku, jeszcze jako studenci (w niektórych źródłach podano rok 1956), udali się na wyspę Kołgujew, gdzie spędzili niemal rok wśród Nieńców. W tym czasie stworzyli około 100 prac, które przedstawiały życie mieszkańców wyspy, ich codzienność, krajobrazy oraz zwierzęta. Mieszkańcy nazywali ich Risuj-Ngo-Da, co oznacza „ten, który rysuje”. Para ofiarowała muzeum krajoznawczemu w Narjan-Mar 230 prac. Pierwsze 118 z nich przekazali w 1959 roku, a w muzeum przygotowali stałą wystawę sztuki, która była prezentowana przez następne 20 lat. W 1979 roku oddali 33 prace, w 2000 roku 18 tablic z serii Brązowe obrazy w przestrzeni tundry (Bronzowyje obrazy w prostranstwie tundry), a w 2003 roku 48 ilustracji do bajek ludów świata oraz zeszyt ze szkicami z 1957 roku.

W 1959 roku Prawda Ukrainy opublikowała artykuł „Iskusstwo nie tierpit szumichi”, w którym oskarżono Rybaczuk i Melnyczenkę o bojczukizm, co spowodowało, że przestano ich zapraszać do wystawiania swoich prac. W 1968 roku zostali zaproszeni przez Awraama Mileckiego do opracowania projektu krematorium w Kijowie. Proponowali stworzenie Parku Pamięci, a budynek stanowił kompozycję siedemnastu wklęsłych skorup zwróconych ku niebu. Otaczała go 213-metrowa ściana oporowa, wzmacniająca taras na pobliskim cmentarzu. Rybaczuk i Melnyczenko zaplanowali tam Ścianę Pamięci. Prace nad jej budową trwały siedem lat, ale w połowie stycznia 1982 roku teren muru został niespodziewanie ogrodzony, a rzeźby zalane betonem.

Ada Rybaczuk od 1957 roku uczestniczyła w wystawach, które odbywały się w: Zjednoczonej Republice Arabskiej (1958), Czechosłowacji (1957, 1958), Finlandii, Węgrzech (1961, 1985), Włoszech (1962), Iraku (1963), Afganistanie (1964), Mongolii (1964), Polsce (1967), USA (1977, 1995), Bułgarii (1985), NRD (1986) oraz Norwegii (1993). Zmarła w 2010 roku w Kijowie.

Twórczość

Większość dzieł powstała we współpracy z mężem. Ich najważniejsze realizacje to:

1960-1961 – projekt dworca autobusowego w Kijowie
1963-1969 – panele mozaikowe w budynku kijowskiego Pałacu Młodzieży oraz fontanna o nazwie Gwiazdy i konstelacje (Zori ta suzirja). Na dnie fontanny umieszczono kolorowe mozaiki. Przez 40 lat była ona nieczynna, a w 2017 roku rozpoczęto prace konserwacyjne, które zakończono w 2019 roku, kiedy fontanna została ponownie uruchomiona.
Ściana Pamięci – ściana z 200-metrową płaskorzeźbą, nad którą artyści pracowali przez siedem lat. Gdy prace były niemal zakończone w 1982 roku, władze zdecydowały o zalaniu ich betonem. W maju 2018 roku, podczas festiwalu Kijowski Tydzień Sztuki, usunięto beton z niewielkiego fragmentu ściany. Koszt tych prac został pokryty z budżetu miasta, a pod nadzorem Wołodymyra Melnyczenki odsłonięto fragment o powierzchni 6 m², nazwany Obrona Ojczyzny.

Upamiętnienie

W 2012 roku ukazała się książka „My o swojem ostrowie”.

W 2013 roku wydano książkę „Zapachi ziemli”.

W 1988 roku Israel Goldstein nakręcił film dokumentalny „Stiena”.

W 2011 roku przygotowano projekt medalu pamiątkowego z okazji 100. urodzin Wiktora Niekrasowa.

W 2018 roku w kijowskiej galerii Dukat otwarto wystawę „STINA. Stałewyj hobełen”, która ukazała historię powstania i zniszczenia modernistycznego dzieła Ady i Wołodymyra – Ściany Pamięci.

W 2020 roku w kinach wyświetlano film dokumentalny Kseniji Krawcowoj „Szełest krokiw”, który opowiadał historię życia Wołodymyra Melnyczenki i Ady Rybaczuk.