Ada Lovelace

Augusta Ada King, hrabina Lovelace

Ada Lovelace, urodzona 10 grudnia 1815 roku, zmarła 27 listopada 1852 roku, była angielską matematyczką oraz poetką, która jest najbardziej znana z publikacji dotyczących mechanicznego komputera Charlesa Babbage’a, znanego jako maszyna analityczna. W swojej pracy zawarła notatki, w tym pierwszy opublikowany algorytm stworzony z myślą o wykonaniu na tej maszynie, choć jego autorstwo budzi kontrowersje. Z tego powodu często uznawana jest za pierwszą programistkę.

Życiorys

Ada Lovelace przyszła na świat jako jedyne dziecko poety lorda Byrona i Anny Isabel (Annabelle) Milbanke. Pięć tygodni po jej narodzinach, Annabella porzuciła Byrona, oskarżając go o znęcanie się oraz niewierność. Wkrótce po tym Byron rozwiódł się z Anną Isabel i wyjechał z Anglii. Zmarł w 1824 roku podczas wojny o niepodległość Grecji. Przez długi czas Ada żywiła niechęć do wszystkiego, co mogło przypominać jej ojca.

Matka Ady starała się, aby córka skupiła się na naukach ścisłych, szczególnie na matematyce, zamiast na literaturze. Początkowo Ada bardziej interesowała się geografią, ale z czasem zaczęła wykazywać pasję do matematyki. Jej nauczycielem był między innymi August de Morgan, a Ada utrzymywała także kontakt z Mary Somerville.

Ada była żoną Williama Kinga, ósmego barona Kinga, a później pierwszego hrabiego Lovelace. Para miała troje dzieci i łączyła ich miłość do koni. Istnieją hipotezy sugerujące, że Ada i Babbage mogli być kochankami, ale brak jest jednoznacznych dowodów na potwierdzenie tej plotki. Ich relacje ochłodziły się pod koniec życia Ady.

Wśród jej przyjaciół znajdowali się David Brewster, Charles Wheatstone, Charles Dickens oraz Michael Faraday. Ada była także hazardzistką i w wyniku przegranych zakładów na wyścigach konnych, w chwili śmierci była winna swoim wierzycielom 2 tys. funtów.

Praca

Ada Lovelace poznała Charlesa Babbage’a w 1833 roku, kiedy to zaprosił ją do obejrzenia swojego prototypu maszyny różnicowej, która wywarła na niej ogromne wrażenie. Maszyna, napędzana silnikiem parowym, miała centralną jednostkę przetwarzającą, która umożliwiała wykonywanie obliczeń oraz pamięć masową do wprowadzania danych i instrukcji. Babbage i Ada szybko stali się przyjaciółmi i współpracownikami.

W 1841 roku Babbage udał się do Turynu, aby uzyskać fundusze na rozwój swojej maszyny różnicowej. Referat, który odczytał, został spisany po francusku przez włoskiego inżyniera wojskowego, matematyka oraz późniejszego premiera Włoch, Luigiego Menabrea. W 1842 roku Ada podjęła się przetłumaczenia i skomentowania artykułu Menabrei na język angielski, a pracę ukończyła rok później. Napisała siedem notatek, które były trzykrotnie dłuższe od oryginalnego tekstu. Notatki podpisała inicjałami A. A. L.. W notatce G przedstawiła ciąg instrukcji umożliwiający obliczenie liczb Bernoulliego. W innej notatce stwierdziła, że maszyna może wykonywać jedynie zadania zlecone przez użytkownika. Podczas pracy nad tłumaczeniem Ada poprawiła również błędy wprowadzone przez Menabree.

W 1953 roku, ponad sto lat po jej śmierci, notatki zostały ponownie opublikowane. Maszyna uznawana jest obecnie za inspirację dla późniejszych komputerów, a algorytm za pierwszy program komputerowy.

Kontrowersje wokół zakresu pracy

Ada Lovelace jest często nazywana pierwszą programistką komputerową, jednak kontrowersje dotyczą jej wkładu w stworzenie pierwszego programu komputerowego. W miarę rozwoju informatyki oraz popularyzacji roli kobiet w historii postać Ady zyskała niemal mityczny wymiar. Babbage traktował swoją maszynę jako urządzenie matematyczne, podczas gdy Ada twierdziła, że ma ona znacznie szersze zastosowanie, jeśli liczby zostaną zastąpione innymi desygnatami. Historyk informatyki Allan G. Bromley w publikacji z 1990 roku zauważył, że większość programów wymienionych w notatkach Ady została stworzona przez Babbage’a kilka lat wcześniej. Bromley stwierdził, że nie ma dowodów na to, że Ada kiedykolwiek napisała program dla maszyny analitycznej, a korespondencja z Babbagem sugeruje, że nie miała wystarczającej wiedzy, aby to zrobić. Dodał, że między 1837 a 1840 rokiem powstało około 20 programów dla maszyny analitycznej. Dr Bruce Collier z Uniwersytetu Harvarda również wskazał, że chociaż Ada była utalentowana i rozumiała pomysły Babbage’a, jej propozycje były w rzeczywistości koncepcjami wymyślonymi przez niego, a jej rola sprowadzała się do propagowania idei maszyny analitycznej. Collier podkreślił, że nie ma dowodów na to, że rozwinęła ona projekt lub teorię.

Śmierć

Ada Lovelace zmarła 27 listopada 1852 roku w wieku 36 lat na skutek raka macicy. W celu złagodzenia bólu stosowała opium i alkohol oraz uczestniczyła w seansach spirytystycznych. Opiekę nad nią sprawowała matka, która zabroniła córce korzystania z środków znieczulających jako pokutę za jej romanse i grę w hazard. Pod koniec życia Ada zaczęła dostrzegać, że jej ojciec nie był tak zły, jak przedstawiała to jej matka, co prowadziło do konfliktu między matką a córką.

Ada została pochowana w pobliżu grobu swojego ojca. Po jej śmierci jej mąż zniszczył ponad sto listów Ady. Po jej zgonie Isabel zażądała od Babbage’a zniszczenia wszystkich notatek Ady, jednak Babbage odmówił.

Nawiązania

W latach 80. XX wieku Departament Obrony Stanów Zjednoczonych zatwierdził nowy język programowania, nazwany Ada.

10 grudnia 2012 roku, z okazji 197. rocznicy jej urodzin, strona główna wyszukiwarki Google została ozdobiona grafiką nawiązującą do jej postaci i osiągnięć.

Postać Ady Lovelace pojawiła się także w odcinku serialu Doktor Who (seria 12, odcinek 2: „Wszechświat to za mało – część II”; ang. „Spyfall – Part Two”).

Jej podobizna znajduje się również na hologramach certyfikatów autentyczności produktów Microsoftu.

Architektura zaprezentowanych w 2022 roku kart graficznych firmy Nvidia nosi nazwę Ada Lovelace.

Przypisy

Bibliografia

A.G.A.G. Bromley, Difference and Analytical Engines, [w:] William W. Aspray (red.), Computing Before Computers, Iowa State University Press, 1990, ISBN 0-8138-0047-1 [dostęp 2024-11-03].

Bruce B. Collier, The Little Engines that Could’ve: The Calculating Machines of Charles Babbage, Harvard University, 1970 [dostęp 2024-11-03].

J.J. Fuegi, J.J. Francis, Lovelace & Babbage and the creation of the 1843 ‘notes’, „Annals of the History of Computing”, 25 (4), IEEE, 2003, DOI: 10.1109/MAHC.2003.1253887 [dostęp 2024-11-03].

Jack J. Murtagh, Kamień węgielny informatyki, „Scientific American. Polska edycja” (398), październik 2024, ISSN 0867-6380.

Joaquín J. Navarro, Kobiety w matematyce. Od Hypatii do Emmy Noether, Barcelona: RBA, 2023, ISBN 978-84-1149-405-2.