Ad festa regis incliti – średniowieczna piosenka żakowska
Utwór Ad festa regis incliti to średniowieczna piosenka żakowska, która opowiada o wyborach króla podczas corocznych festynów odbywających się między 15 a 22 października. Tekst został spisany w 1508 roku, ale jego powstanie datuje się na koniec XV wieku.
Wybory opisane w tej piosence miały miejsce podczas dorocznych zabaw żakowskich, kiedy uczniowie rezygnowali z codziennych obowiązków, by cieszyć się rozrywką (początkowo odbywającą się w szkole, a z czasem przenoszoną na ulice). W tym czasie hierarchia społeczna była odwracana: żacy przejmowali rolę „władzy” – najpierw w szkole, a później w mieście. Oprócz radosnego zwyczaju wyboru nowego króla, utwór Ad festa regis incliti nawiązuje także do obyczaju pasowania studentów na rycerzy.
Utwór składa się z 12 wersów, które są naprzemiennie w języku polskim i łacińskim. Taka dwujęzyczna struktura była w Polsce nowością, chociaż za granicą, zwłaszcza we Francji i Niemczech, była powszechnie znana wśród wagantów. W podobny sposób skomponowano niektóre pieśni znajdujące się w zbiorze Carmina Burana.
Wiersz nie zawiera zapożyczeń z innych tekstów, z wyjątkiem pierwszego wersu (Ad festa regis incliti), który jest parafrazą czwartej antyfony rymowanego oficjum o św. Stanisławie pt. Dies adest celebris. Antyfona ta rozpoczyna się słowami Ad festa patris inclita.
Wersy łacińskie tego utworu po raz pierwszy opublikował Henryk Kowalewicz w 1973 roku w „Pamiętniku Literackim”. Rękopis jest obecnie przechowywany w Bibliotece Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie (sygn. 1578, k. 6v). Tłumaczenie piosenki na język polski wykonał Zygmunt Kubiak.
Przypisy
Bibliografia
Maciej Włodarski: Średniowieczna poezja łacińska w Polsce. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2007. ISBN 978-83-04-04605-4. Brak numerów stron w książce.