Ad extirpanda

Ad extirpanda (łac. Aby wykorzenić) to bulla papieża Innocentego IV, ogłoszona 15 maja 1252 roku, w której papież upoważnił zarówno władze świeckie, jak i kościelne do stosowania tortur w celu wymuszenia zeznań od heretyków oraz określił zasady ich stosowania.

Treść

Bulla składa się z 38 reguł i zasad, które określają obowiązki oraz odpowiedzialność władz świeckich i duchownych w Lombardii i Toskanii w walce z herezją. Obejmuje to kary, takie jak ekskomunika, utrata godności, władzy, wieczna infamia oraz możliwość utraty suwerenności państwowej przez kraj, co w praktyce oznaczało, że Kościół rzymskokatolicki mógł dopuścić do jego zajęcia przez inną osobę (reguła 1).

W ciągu trzech dni od objęcia urzędów, władze świeckie były zobowiązane do powołania komisji do zwalczania herezji, składającej się z 12 katolików, dwóch notariuszy oraz dwóch lub więcej asystentów. W przypadku wyboru tych osób przez biskupa diecezjalnego, ich wybór musiał być zatwierdzony. W komisji mieli zasiadać także wyznaczeni dwaj dominikanie i dwaj franciszkanie (reguła 3).

Członkowie komisji świeckiej byli wybierani na okres pół roku (reguła 12), a żaden z nich ani ich następcy nie mogli prowadzić rozmów między sobą bez obecności biskupa i zakonników (reguła 11).

Ta komisja miała prawo i obowiązek aresztowania heretyków oraz zajmowania ich mienia, a także mogła nakazać innym zajęcie tego mienia i nadzorować aresztowania (reguła 4).

Władze świeckie były zobowiązane do bezwarunkowego i nieodwołalnego przyjmowania orzeczeń wyznaczonej komisji oraz do wykonywania jej poleceń (reguła 6), a także do karania tych, którzy ich nie wykonali (reguła 9).

Majątek każdej osoby, która nie była uznawana za heretyka, ale wspierała heretyków w ucieczce lub przeszkadzała w ich aresztowaniu, a także twierdziła, że uwięziony heretyk nie jest heretykiem, przepadał na rzecz władz państwowych (reguła 20 i 22).

Władze świeckie miały obowiązek aresztować każdą osobę podejrzaną o herezję i w ciągu 15 dni od aresztowania stawić ją przed sądem biskupim lub inkwizytorami (reguła 23).

Osoby uznane przez biskupa diecezjalnego, jego zastępcę lub inkwizytorów za winne herezji, miały być w ciągu pięciu dni przyprowadzone w kajdanach przed władze państwowe, które miały postępować zgodnie z obowiązującymi przepisami dotyczącymi herezji (reguła 24).

Bulla podkreśla, że heretycy są mordercami dusz oraz rabusiami sakramentów i wiary chrześcijańskiej, dlatego należy ich zmuszać do wyznawania swoich błędów, oskarżania innych heretyków i ujawnienia osób, które udzieliły im schronienia, przy czym należy unikać narażania ich na utratę życia lub amputacje (reguła 25).

Imiona heretyków miały być rejestrowane w specjalnej księdze i ogłaszane podczas uroczystości publicznych trzy razy w roku (reguła 28).

Majątek skazanych heretyków był konfiskowany i dzielony pomiędzy władze świeckie, sędziów, urzędników uczestniczących w procesie, biskupa diecezjalnego oraz inkwizytorów, a następnie przeznaczany na propagowanie wiary katolickiej i zwalczanie herezji (reguła 33).

Ostatnie trzy reguły dotyczą konieczności dostosowania lokalnych przepisów prawnych do wymogów prawa kościelnego w zakresie zwalczania herezji oraz starannego archiwizowania spraw dotyczących herezji w archiwum państwowym, diecezjalnym, a także w archiwach dominikanów i franciszkanów.