Aczoli
Aczoli (znani także jako Acholi, Akoli, Gang) to grupa etniczna, która należy do ludów nilotyckich i zamieszkuje Sudan Południowy, Ugandę oraz północną część Keni. Ich język to aczoli, który należy do rodziny nilo-saharyjskiej. Etnicznie są blisko spokrewnieni z ludami Luo, szczególnie z Szyllukami z Sudanu. Szacuje się, że ich liczba wynosi od około miliona do dwóch milionów. Największa populacja, licząca około 750 tysięcy, mieszka w Ugandzie. Nazwa Aczoli pochodzi od słowa Shûli, które oznacza połączenie arabskiego z innym językiem, a tak określali ich Arabowie.
Rys historyczny
Według legend samych Aczoli, osiedlili się na obecnych ziemiach około 300 lat temu, przybywając z północy. Nie jest jasne, kiedy dokładnie zaczęli funkcjonować jako odrębna grupa ludów nilotyckich. Najstarsze wzmianki o nich pochodzą z XVII wieku, kiedy to nastąpił podział na trzy główne podgrupy, który przetrwał do dzisiaj. W XIX wieku Aczoli stali się celem zainteresowania arabskich i suahilijskich handlarzy niewolników, którzy najeżdżali ich wioski, zabijając mieszkańców i porywając ich do niewoli. To spowodowało poważny kryzys społeczny oraz gospodarczy w ich regionie, wynikający z masowych migracji ludności, próbującej uciec przed porwaniem.
Tradycyjne życie i kultura Aczoli koncentrują się wokół hodowli bydła, co jest typowe dla wielu ludów nilotyckich. Do XIX wieku Aczoli posiadali ogromne stada, ale wskutek najazdów łowców niewolników oraz chorób przyniesionych przez europejskich odkrywców i kolonizatorów, ich zasoby znacznie się zmniejszyły. Dziś ich największym problemem są powtarzające się i długotrwałe susze. Z uwagi na ich przyzwyczajenie do częstych wędrówek, trudniej im przystosować się do życia w miastach, co sprawia, że obecnie są jedną z najbiedniejszych i najmniej wykształconych grup etnicznych w Ugandzie. Problemy ekonomiczne skłoniły wielu Aczoli do służby w armii kolonialnej. Oddziały złożone z Aczoli były często wykorzystywane przez Brytyjczyków do tłumienia wystąpień innych lokalnych ludów. Po uzyskaniu przez Ugandę niepodległości, Aczoli wciąż stanowili znaczącą część armii. W konflikcie pomiędzy Idim Amina a Miltonem Obote, Aczoli opowiedzieli się po stronie Obote. Walki zakończyły się jednak zwycięstwem Amina, który z powodu swojej niechęci do Aczoli zainicjował masakry i dyskryminację tej grupy, co było często popierane przez inne ludy Ugandy, pamiętające o walkach z brytyjskim kolonializmem.
Po upadku reżimu Amina, sytuacja Aczoli uległa poprawie, jednak niechęć do nich wciąż była silna, zwłaszcza w południowej części kraju. W 1985 roku po przewrocie prezydentem Ugandy został Aczoli, Tito Okello, który jednak nie zyskał popularności i już rok później został obalony przez Yoweriego Museveniego, pochodzącego z południa. Oddziały wierne Okello, składające się z jego rodaków, wycofały się na północ, którą szybko opanował nowy prezydent. Obawiając się nowych prześladowań, wielu Aczoli nie uznało Museveniego i postanowiło walczyć. Najbardziej znaną formacją Aczoli był Ruch Ducha Świętego, utworzony przez Alice Aumę, która ogłosiła, że wstąpił w nią Duch Święty (Lakwena), nakazując jej walkę z nowym reżimem w celu ustanowienia sprawiedliwości w Ugandzie. Po serii mniejszych zwycięstw, oddziały Ruchu podjęły próbę zdobycia Kampalii, co zakończyło się druzgocącą porażką rządowej armii. Wojska Museveniego ponownie opanowały niemal całą północ. Joseph Kony, ogłaszający się dziedzicem Aumy, stworzył Armię Bożego Oporu, która działa do dzisiaj.
Społeczeństwo
Struktura społeczna Aczoli opiera się na rodach patrylinearnych. Podstawą ich gospodarki jest rolnictwo, w tym uprawa kukurydzy, sorgo, fasoli i tytoniu.
Przypisy
Bibliografia
KrystynaK. Damm KrystynaK., AldonaA. Mikusińska AldonaA. (red.), Ludy i języki świata, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000 (PWN Leksykon), s. 8, ISBN 83-01-13070-9, OCLC 830240260 (pol.).