Aczinowie

Aczinowie to grupa etniczna, która w przeważającej części zamieszkuje prowincję Aceh w Indonezji, położoną na północnym krańcu Sumatry. Ich liczba wynosi około 4 miliony. Aczinowie jako pierwsi przyjęli sunnicki islam na archipelagu i do dziś są postrzegani jako bardziej ortodoksyjni muzułmanie w porównaniu do innych grup etnicznych w Indonezji. W ciągu swojej historii wielokrotnie walczyli o swoją autonomię, często sprzeciwiając się narzuconej im zewnętrznej władzy.

Historia

Pierwsze wzmianki o prowincji Aceh sięgają roku 500 n.e. i pochodzą z chińskich źródeł opisujących buddyjskie królestwo Poli (znane także jako Po-Li). W kolejnych stuleciach region znalazł się pod silnym wpływem indyjskich kupców, co doprowadziło do powstania licznych wspólnot hinduskich. Aczinowie natomiast wiążą swoje początki z muzułmańskim sułtanatem Perlaku, który powstał około 804 roku. Powstanie tego sułtanatu przyczyniło się do szybkiego rozwoju islamu w regionie. Według XIII-wiecznej relacji Marco Polo, wówczas religia ta była już dominująca wśród Aczinów z Perlaku. W XVI wieku Aczinowie utworzyli własny sułtanat Acehu, który szybko stał się znaczącą siłą w regionie, zdobijając przewagę nad sąsiednimi krajami i skutecznie walcząc z europejskimi mocarstwami kolonialnymi, takimi jak Portugalczycy. W XIX wieku Aceh znalazł się w orbicie zainteresowań Holendrów, którzy dążyli do podporządkowania sobie indonezyjskiego archipelagu.

Aby uniknąć dominacji holenderskiej, Aczinowie w 1811 roku zawarli sojusz z Wielką Brytanią. Zgodnie z tym paktami obie strony zobowiązały się do wzajemnej pomocy zbrojnej w razie konfliktu. Jednak w 1824 roku Brytyjczycy przekazali swoje posiadłości na Sumatrze Holendrom i zrzekli się roszczeń do swojej strefy wpływów. Choć traktat zawierał klauzulę mówiącą o niepodległości Acehu, Brytyjczycy wycofali się z niego w 1871 roku w zamian za lukratywne koncesje handlowe. Władze kolonialne zyskały poparcie lokalnych elit, które mogły zachować część władzy i przywilejów. Muzułmańscy liderzy religijni, domagający się niepodległości Aczinów, stanowili zagrożenie dla Holendrów, co doprowadziło do wojny domowej w latach 1873-1903. Po jej zakończeniu sytuacja stabilizowała się, ale strony konfliktu nie osiągnęły porozumienia. W 1942 roku Aceh znalazł się pod okupacją Japonii w wyniku II wojny światowej, co spowodowało powstanie lokalnego ruchu oporu wspieranego przez holenderskie siły. W czasie tych walk zginęło około 10 tysięcy żołnierzy holenderskich oraz ponad 100 tysięcy Aczinów, przy czym elity rządzące opowiedziały się po stronie Japończyków.

Mimo intensywnych działań partyzanckich, Aczinom nie udało się wyzwolić swej ojczyzny. Koniec okupacji japońskiej nastąpił wraz z kapitulacją Japonii przed siłami Aliantów. Klęska Japonii oraz osłabienie mocarstw kolonialnych zainspirowały wiele ludów Indonezji do ogłoszenia niepodległości 19 sierpnia 1945 roku. Holendrzy usiłowali odzyskać kontrolę nad archipelagiem, jednak napotkali zbrojny opór i w 1949 roku zostali zmuszeni do uznania niepodległości Indonezji. W Acehu ponownie starły się dwie frakcje: proholenderskie elity rządzące oraz religijni przywódcy dążący do niepodległości. Po wycofaniu się Holendrów, stronnictwo religijne osiągnęło zwycięstwo, a jego liderzy zaczęli rządzić. Początkowo dążyli do utworzenia niezależnego państwa, ale pod wpływem Sukarno, który obiecał szeroką autonomię, zgodzili się na przynależność do Indonezji.

Niestety, obietnice Sukarno nie zostały spełnione. Aceh stał się częścią prowincji Północna Sumatra, a władze promowały sekularyzm, co spotkało się z oporem lokalnych liderów pragnących wprowadzenia szariatu. W 1953 roku gubernator Acehu ogłosił powstanie nowego, islamskiego państwa na zarządzanych przez siebie terenach, co doprowadziło do krwawej wojny. Sukarno w końcu zgodził się na nadanie Acehowi specjalnego statusu, co umożliwiło częściową islamizację prawa i edukacji. Niestety, porozumienie nie obejmowało kwestii podziału zysków z wydobycia miejscowych zasobów ropy i gazu. Rząd centralny rozpoczął także proces osiedlania w Acehu Jawajczyków, Balijczyków i Maduryjczyków. Balijczycy, będący wyznawcami hinduizmu, oraz Jawajczycy i Maduryjczycy, którzy w większości byli muzułmanami, mieli jednak mniej ortodoksyjne podejście do religii.

Pojawienie się licznych, lojalnych wobec Dżakarty mniejszości oraz brak korzyści z eksploatacji lokalnych złóż naturalnych doprowadziło w 1976 roku do powstania ruchu Aceh Merdeka, domagającego się niepodległości. Rząd centralny odpowiedział prześladowaniami Aczinów, internując wielu działaczy niepodległościowych, a wojskowe działania wymierzone w Aceh Merdeka przyczyniły się do dalszych represji. Pomimo tego ruch niepodległościowy trwał i podejmował różne działania w dążeniu do swoich celów. Sytuacja w Acehu stała się na tyle poważna, że w 1989 roku Dżakarta uznała region za MOA (obszar działań wojskowych) i wprowadziła dodatkowe 12 tysięcy żołnierzy. Wiele osób wspierających niepodległość Acehu zostało zamordowanych lub aresztowanych i poddanych torturom. Po dziesięciu latach prezydent Jusuf Habibie ogłosił zakończenie operacji. Prześladowania przyczyniły się do wzrostu popularności organizacji Aceh Merdeka, która po częściowym wycofaniu wojsk wznowiła walkę. W odpowiedzi rząd indonezyjski ponownie rozpoczął działania przeciw Aczinom, co jednak nie przyniosło oczekiwanych rezultatów. W 2001 roku Indonezja zgodziła się na realizację części postulatów ruchu niepodległościowego, w tym na wprowadzenie szariatu w Acehu oraz sprawiedliwszy podział zysków z eksploatacji lokalnych zasobów naturalnych.

W 2005 roku podpisano kolejne porozumienie, na mocy którego Aceh uzyskał szeroką autonomię w zamian za rezygnację z dążeń do pełnej niepodległości. Dżakarta zobowiązała się również do uwolnienia więźniów politycznych, a członkowie ugrupowań partyzanckich otrzymali amnestię oraz przydzielono im ziemię uprawną. Niemniej jednak, niechęć do władzy centralnej pozostała silna, zwłaszcza że większość dochodów z wydobycia gazu i ropy nadal trafia do Dżakarty.

Gospodarka

Aczinowie tradycyjnie zajmowali się rolnictwem oraz rybołówstwem, a wiele osób kontynuuje te zajęcia do dziś. Podstawową rośliną uprawną jest różne odmiany ryżu, a oprócz tego uprawia się także trzcinę cukrową, orzeszki ziemne, palmy kokosowe, kukurydzę, pieprz, tytoń oraz kawowce. Wiele rodzin wiejskich posiada również małe stada bydła. Niemniej jednak, większość mieszkańców wsi nie ma ziemi na własność i zmuszona jest do jej dzierżawy. Wojna oraz tsunami w 2005 roku spowodowały ogromne zniszczenia, które poważnie wpłynęły na tradycyjne rolnictwo. Współcześnie wiele osób Aczinów pracuje w przemyśle wydobywczym oraz na farmach przemysłowych. W regionie panuje wysokie bezrobocie; według danych z 2006 roku, od 26 do 50 procent mieszkańców Acehu pozostawało bez pracy. Warto jednak zauważyć, że wielu z tych, którzy są klasyfikowani jako bezrobotni, w rzeczywistości pracuje, utrzymując się z uprawy niewielkich działek.

Rodzina

System pokrewieństwa wśród Aczinów przypomina ten występujący w większości krajów Europy, chociaż istnieją pewne różnice. Ogólnie rzecz biorąc, za rodzinę uznaje się zarówno krewnych ze strony ojca, jak i matki. Oprócz tego Aczinowie uznają tak zwane kawom i karong. Kawom odnosi się do sojuszu między kilkoma rodzinami, które pozostają w sojuszu w razie konfliktu, a związki te dziedziczy się po ojcu. Karong dziedziczy się po matce i polega na związku z rodzinami mieszkającymi w pobliżu domu matki. Po zawarciu małżeństwa mężczyzna przeprowadza się do domu rodziny kobiety. Zgodnie z tradycją, to kobiety dziedziczą domy po rodzicach, podczas gdy mężczyźni zazwyczaj dziedziczą ziemię. Taki system prowadzi do częstych małżeństw w obrębie jednej wsi, co ma na celu uniknięcie sytuacji, w której pola uprawne są zbyt oddalone od domu. Niemniej jednak, związki osób pochodzących z tej samej rodziny są rzadkością.

Religia

Islam praktykowany przez Aczinów jest znacznie bardziej ortodoksyjny niż wśród innych indonezyjskich grup etnicznych. Wyróżnia się on mniejszym stopniem synkretyzmu i zawiera niewiele zapożyczeń z religii animistycznych, hinduskich czy buddyjskich. Aczinowie postrzegają siebie jako prawowiernych muzułmanów, co stanowi jeden z kluczowych elementów ich tożsamości. Aceh jest często nazywany indonezyjską Meką z uwagi na bardzo literalne podejście do Koranu. Zwyczaje i przykazania religijne, takie jak abstynencja od alkoholu, post w miesiącu Ramadan czy obowiązek hadżu, są w Acehu przestrzegane znacznie częściej niż w innych częściach kraju. Prawo regionalne opiera się na zasadach islamskich, co sprawia, że hazard jest w Acehu nielegalny.

Przypisy

Bibliografia

Acehnese, [w:] Barbara A.B.A. West, Encyclopedia of the Peoples of Asia and Oceania, Infobase Publishing, 2010 (seria Facts on File Library of World History), s. 18–20, ISBN 978-1-4381-1913-7 [dostęp 2020-06-14] (ang.).