Acyklowir
Acyklowir (łac. aciclovirum) to organiczny związek chemiczny, który pełni funkcję leku przeciwwirusowego. Należy do grupy analogów nukleozydowych i jest głównie stosowany w leczeniu zakażeń wywołanych przez wirus opryszczki pospolitej, a także wirus ospy wietrznej i półpaśca. Dodatkowe zastosowania obejmują zapobieganie zakażeniom wirusem cytomegalii po transplantacjach oraz leczenie poważnych powikłań związanych z zakażeniem wirusem Epsteina-Barr. Acyklowir można przyjmować doustnie, stosować w formie kremu lub podawać w postaci wstrzyknięć.
Struktura
Acyklowir jest analogiem guanozyny, w którym pierścień rybozy został zastąpiony fragmentem odpowiadającym atomom C1′, O4′, C4′, C5′ i O5′ nukleozydu. Taki układ sprawia, że związek jest mało toksyczny dla organizmu ludzkiego i działa jako specyficzny inhibitor replikacji wirusów opryszczki, w tym Herpes simplex 1 (HSV-1), Herpes simplex 2 (HSV-2) oraz wirusa ospy wietrznej i półpaśca (Varicella zoster, VZV).
Mechanizm działania
Genom herpeswirusów ma postać liniowego, dwuniciowego DNA. Replikacja tego DNA odbywa się w jądrze komórki gospodarza, przy udziale różnych enzymów wirusowych, z których najważniejsza jest polimeraza DNA kodowana przez wirusa.
Acyklowir dostaje się do komórek za pośrednictwem białka transportującego nukleozydy, w tym deoksyguanozynę. Wewnątrz komórki przekształca się w biologicznie aktywną pochodną fosforanową, co jest możliwe dzięki kinazie tymidynowej kodowanej przez wirusa. Z tego powodu acyklowir nie jest substratem dla kinaz komórkowych, co powoduje, że aktywacja leku zachodzi głównie w komórkach zainfekowanych wirusem, co pozytywnie wpływa na jego selektywność. W komórkach zakażonych HSV poziom aktywnych form fosforanowych acyklowiru może być od 40 do 100 razy wyższy niż w komórkach niezakażonych. Trójfosforan acyklowiru (ACVTP) hamuje syntezę DNA wirusa HSV, ponieważ nie zawiera grupy 3’OH. Kiedy wirusowa polimeraza wprowadza zmodyfikowany nukleozyd do DNA, dalsze jego wydłużanie staje się niemożliwe.
Leki zawierające acyklowir
Preparaty dostępne w Polsce:
- leki proste: Aciclovir, Acix, Axoviral, Hascovir, Herpex, Hevipoint, Heviran, Invirum, Zovirax Intensive
- leki złożone: Zovirax Duo (acyklowir + hydrokortyzon)
Przypisy
Bibliografia
Magdalena M. Figlerowicz, Acyklowir w terapii przeciwwirusowej, „Postępy Dermatologii i Alergologii”, 20 (3), 2003, s. 178–182 [dostęp 2021-01-07].