Actiones in personam
Actiones in personam (znane także jako Condictiones) to powództwa o charakterze osobistym. W prawie rzymskim stanowią one grupę powództw mających na celu ochronę zobowiązań (wierzytelności).
Cechy charakterystyczne
Gaius opisywał powództwa obligacyjne w następujący sposób:
Powództwa obligacyjne mogły być wnoszone również w przypadku zobowiązań, które powstały wskutek zdarzeń prawnych innych niż kontrakt czy delikt, a także w sytuacjach niewykonania lub niewłaściwego wykonania zobowiązania.
W przypadku powództw in personam, roszczenie powoda było kierowane – w przeciwieństwie do actiones in rem – do konkretnej, wcześniej określonej osoby, czyli dłużnika. Osoba ta była wymieniana w intentio formułki. Różnica pomiędzy actiones in personam a actiones in rem stanowiła podstawę podziału praw podmiotowych na względne i bezwzględne.
Podział powództw na in rem i in personam był kluczowym sposobem systematyzowania skarg w prawie rzymskim.
Actiones in rem scriptae
Wyjątkową sytuacją było kierowanie powództwa in personam przeciwko osobie trzeciej, która była w określonym związku z roszczeniem powoda. Takie powództwa określano jako in rem scriptae. Przykładem może być actio quod metus causa.
Litis contestatio i konsumpcja skargi
W sprawach wszczętych za pomocą actio in personam, prowadzonych w iudicium legitimum i z formułką zawierającą intentio opartą na prawie cywilnym (tj. actio in ius concepta), z chwilą dokonania litis contestatio następowała z mocy samego prawa tzw. konsumpcja skargi. Oznaczało to wygaśnięcie dotychczasowego stosunku prawnego między stronami zobowiązania. W szczególności wygasało roszczenie materialne powoda. Jednocześnie po stronie powoda powstawało prawo do uzyskania wyroku opartego na treści formułki, a po stronie pozwanego powstawał obowiązek poddania się wyrokowi. W konsekwencji powód nie mógł ponownie wytoczyć powództwa w tej samej sprawie. Odpowiadało to zasadzie bis de eadem re ne sit actio.
Przypisy
Bibliografia
MarekM. Kuryłowicz MarekM., Rzymskie prawo prywatne: zarys wykładu, Kraków: Zakamycze, 1999, ISBN 83-7211-089-1. Brak numerów stron w książce.
WładysławW. Rozwadowski WładysławW., Prawo rzymskie: zarys wykładu wraz z wyborem źródeł, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1991, ISBN 83-01-10031-1. Brak numerów stron w książce.