Actiones in factum
Actiones in factum (actiones in factum conceptae) to rodzaj powództw, które opierają się na konkretnym fakcie. W prawie rzymskim stanowią one grupę powództw pretorskich, w których powód nie mógł oprzeć swojego żądania na prawie cywilnym, ponieważ to prawo mu nie przysługiwało. Zamiast tego, żądanie opierało się na określonym stanie faktycznym (zdarzeniu) wymienionym w intentio formułki (intentio in factum concepta).
Formułki dotyczące powództw opartych na fakcie były tworzone przez pretora i zamieszczane w jego edykcie. Pretor tym samym wyrażał gotowość do udzielania powództw na podstawie samego opisu danego stanu faktycznego, który nie był znany prawu cywilnemu. Dzięki temu pretor zapewniał ochronę prawną dla nowych relacji życiowych, które nie były uwzględniane przez wcześniejsze prawo cywilne.
Actiones in factum to powództwa, w których w momencie dokonania litis contestatio nie następowała tzw. konsumpcja skargi. To oznacza, że powód mógł w przyszłości, wbrew zasadzie bis de eadem re ne sit actio, ponownie wnieść powództwo w tej samej sprawie. Aby temu zapobiec, pretor udzielał osobie ponownie pozwanej w sprawie, która już wcześniej przeszła przez litis contestatio, specjalnego zarzutu procesowego – exceptio rei in iudicium deductae. Jeżeli sprawa została już rozstrzygnięta wyrokiem, pozwanemu przysługiwał zarzut sprawy osądzonej – exceptio rei iudicatae. Zarzuty te mogły być podnoszone zarówno w fazie in iure, jak i apud iudicem, co prowadziło do oddalenia powództwa.
Bibliografia
- MarekM. Kuryłowicz, AdamA. Wiliński, Rzymskie prawo prywatne, Kraków: „Zakamycze”, 1999, ISBN 83-7211-089-1, OCLC 830208116. Brak numerów stron w książce.
- Władysław Rozwadowski, Prawo rzymskie, Wydanie II, Poznań 1992, ISBN 83-01-10031-1.