Actio praescriptis verbis
W systemie prawnym Rzymu, actio praescriptis verbis to powództwo, które chroni osobę uprawnioną z umowy nienazwanej, umożliwiając jej żądanie wykonania świadczenia wzajemnego.
Charakterystyka powództwa
Powództwo actio praescriptis verbis przysługiwało stronie umowy, która już zrealizowała swoje zobowiązanie. Na przykład, w przypadku umowy zamiany (permutatio), strona mogła wystąpić z roszczeniem przeciwko kontrahentowi o wykonanie świadczenia wzajemnego dopiero w chwili, gdy przeniesiono na nią określoną w umowie rzecz. Natomiast darczyńca, który zrealizował darowiznę z określonym poleceniem (donatio sub modo), mógł pozywać obdarowanego, aby przymusić go do spełnienia tego polecenia (modus). Powództwo to klasyfikowane było jako actiones bonae fidei.
Rozwój historyczny
Początkowo kontrahent, który spełnił świadczenie w ramach umowy nienazwanej, miał możliwość ochrony swojego interesu poprzez skargę o zwrot świadczenia. W przypadku, gdy spełnione świadczenie miało charakter dare, przysługiwało mu powództwo z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia (condictio ob rem dati). Z kolei, gdy dotyczyło to facere, mogła być zastosowana actio doli. Z biegiem czasu wprowadzono actio in factum, która miała na celu naprawienie szkody wynikającej z niewykonania świadczenia wzajemnego, co chroniło negatywny interes umowny kontrahenta.
Pierwszym kontraktem, w ramach którego zaczęto stosować actio praescriptis verbis, prawdopodobnie już w okresie klasycznym, był kontrakt estymatoryjny (aestimatum), który stanowił historyczny odpowiednik umowy komisu. Szersze zastosowanie tego powództwa nastąpiło jednak dopiero w prawie justyniańskim, w kontekście takich umów jak zamiana (permutatio), ugoda (transactio) czy precarium.
Bibliografia
- Marek M. Kuryłowicz, Adam A. Wiliński, Rzymskie prawo prywatne, Kraków: „Zakamycze”, 1999, ISBN 83-7211-089-1, OCLC 830208116. Brak numerów stron w książce.
- Władysław Rozwadowski, Prawo rzymskie, Wydanie II, Poznań 1992, ISBN 83-01-10031-1.