Actio de dolo
Actio de dolo (znana również jako actio doli) to w prawie rzymskim powództwo karne, które poszkodowany może wnieść przeciwko oszustowi. Została ona wprowadzona przez pretora Aquiliusa Gallusa w 66 roku p.n.e.
Charakterystyka powództwa
W sytuacji, gdy doszło do dokonania niekorzystnej czynności prawnej pod wpływem podstępu (dolus), czynność ta pozostawała ważna, a pretor mógł przyznać poszkodowanemu skargę de doli. Była ona udzielana w sposób subsydiarny, jeśli poszkodowany nie dysponował inną procesową możliwością dochodzenia odszkodowania.
Pozwanym mógł być jedynie sprawca, który wymusił czynność prawną przy pomocy podstępu – zatem powództwo miało charakter in personam. Odpowiedzialność za podstępne działania osób alieni iuris ponosił noksalnie pater familias (actio noxalis).
W ramach actio doli powód mógł domagać się od pozwanego zapłaty grzywny (poena) w wysokości odpowiadającej szkodzie, co czyniło to powództwo skargą reipersekutoryjną. Oszacowanie wartości grzywny leżało w gestii powoda, który miał prawo określić szkodę na kwotę przewyższającą korzyść uzyskaną przez oszusta.
Actio de dolo mieściła się również w ramach actiones arbitrariae, ponieważ sędzia wzywał pozwanego do zwrotu rzeczy uzyskanej w wyniku podstępu albo do naprawienia wyrządzonej szkody. Zastosowanie się do tego wezwania pozwalało pozwanemu uniknąć kondemnacji pieniężnej oraz infamii, ponieważ powództwo to należało do actiones famosae.
Roszczenie o wniesienie powództwa przedawniało się po upływie roku, co wynikało z faktu, że było to powództwo o charakterze pretorskim.
Bibliografia
- Marek M. Kuryłowicz, Adam A. Wiliński, Rzymskie prawo prywatne, Kraków: „Zakamycze”, 1999, ISBN 83-7211-089-1, OCLC 830208116. Brak numerów stron w książce
- Władysław Rozwadowski, Prawo rzymskie, Wydanie II, Poznań 1992, ISBN 83-01-10031-1