Actio damnum iniuriae

W prawie rzymskim termin actio damnum iniuriae odnosi się do powództwa przysługującego osobie poszkodowanej, która może wystąpić przeciwko sprawcy bezprawnego uszkodzenia rzeczy (damnum iniuria datum).

To powództwo znane było również jako actio legis Aquiliae, co odnosi się do ustawy lex Aquilia, regulującej odpowiedzialność z tytułu deliktu, który dotyczy uszkodzenia cudzej rzeczy.

Charakterystyka powództwa

Actio damnum iniuriae klasyfikowane było jako powództwo osobowe. Na jego podstawie sprawca odpowiadał za najwyższą wartość zabitego niewolnika lub zwierzęcia domowego (pecus), jaką to miało w ciągu roku przed jego zabiciem. W przypadku, gdy sprawca jedynie zranił niewolnika lub zwierzę, odpowiedzialność dotyczyła wartości w ciągu ostatnich 30 dni. W sytuacji, gdy uszkodzone lub zabite zwierzę nie należało do kategorii pecus, sprawca również odpowiadał za najwyższą wartość, jaką zwierzę miało w ciągu 30 dni przed wyrządzeniem szkody. W przypadku, gdy sprawca zaprzeczał istnieniu szkody, kara mogła zostać podwojona (duplum).

Sprawca był odpowiedzialny, jeśli szkoda wynikała z jego działania bezprawnego, które miało bezpośredni wpływ na rzecz oraz gdy rzecz rzeczywiście została uszkodzona.

Jeżeli szkoda powstała w wyniku działania pośredniego (np. doprowadzenie do zagłodzenia cudzego niewolnika), poszkodowany mógł wystąpić z actio utilis ex lege Aquilia. W sytuacji, gdy sprawca nie zniszczył ani nie uszkodził rzeczy, a szkoda polegała na wyjęciu rzeczy spod władztwa właściciela (np. poprzez pomoc niewolnikowi w zbiegnięciu), odpowiedzialność wynikała z actio in factum ad exemplum legis Aquiliae. Po kodyfikacji justyniańskiej wszystkie te powództwa zostały złączone w actio legis Aquiliae.