Akta męczenników
Akta męczenników, w języku łacińskim Acta martyrum, to starożytne dokumenty, które odgrywają kluczową rolę w hagiografii chrześcijańskiej. Opisują one okoliczności aresztowania oraz męczeńskiej śmierci osób prześladowanych z powodu swojej wiary.
Na początku były one spisywane w formie protokołów sądowych, które zawierały pytania oraz odpowiedzi i czasami przyjmowały formę listów. Opisywały procesy oraz egzekucje męczenników chrześcijańskich w Cesarstwie Rzymskim, a niekiedy także prześladowania w innych regionach, takich jak państwo perskie. Mogły mieć postać listów skierowanych pomiędzy gminami chrześcijańskimi, protokołów sądowych, wyciągów z dokumentów urzędowych, a także relacji świadków. Z biegiem czasu zaczęły również przybierać formę literackich opracowań zwanych passiones.
Gatunek ten ustabilizował się w II wieku, aczkolwiek za jego pierwowzór uznaje się relację o męczeństwie św. Szczepana, zawartą w Dziejach Apostolskich. Do znanych przykładów acta martyrum należą m.in. Acta proconsularia sancti Cypriani episcopi et martyris, Martyrium Polycarpi oraz Passio SS. Montanii Lucii et aliorum martyrum Africanorum. Często te utwory były zbierane i łączone w jedną całość. Najstarszym znanym łacińskim dokumentem chrześcijańskim są Acta Scillitanorum („Akta męczenników z Scillium”), spisane w 180 roku.
Pomimo zastosowania elementów literackich, dokumenty te stanowią świadectwo rzeczywistych wydarzeń. W późniejszych czasach termin „Akt męczenników” zaczęto odnosić także do gesta, passiones, vitae i innych podobnych tekstów. Należy jednak pamiętać, że nie powinny być one mylone z dziejami.
Przypisy
Bibliografia
Tytus Górski Acta martyrum [w:] Słownik rodzajów i gatunków literackich. Kraków: „Universitas”, 2006. ISBN 83-242-0474-1. Brak numerów stron w książce.
Słownik terminów literackich. Janusz Sławiński (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2000. ISBN 83-01-13851-3. Brak numerów stron w książce.