Acrux

Acrux (α Cru, Alfa Crucis)

Acrux to najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze Krzyża Południa, z obserwowaną wielkością gwiazdową wynoszącą 0,77m. Znajduje się w odległości około 316 lat świetlnych od Słońca.

Nazwa

Nazwa gwiazdy, Acrux, wywodzi się z oznaczenia Bayera (gr. Α+łac. Crux) i najprawdopodobniej została stworzona przez samego Bayera. W 2016 roku Międzynarodowa Unia Astronomiczna formalnie zatwierdziła użycie tej nazwy; odnosi się ona do składnika Alfa Crucis Aa.

Charakterystyka obserwacyjna

W 1685 roku jezuiccy misjonarze odkryli, że Acrux jest układem podwójnym, którego składniki znajdują się w odległości 4,2 sekundy kątowej (pomiar z 2016 r.). Składnik A (α¹ Crucis) ma obserwowaną wielkość gwiazdową 1,25m, a składnik B (α² Crucis) – 1,55m. Składnik A jest dodatkowo układem spektroskopowo podwójnym.

Gwiazdy Acrux nie można obserwować z terytoriów Polski, ponieważ znajdują się zbyt daleko na południu.

Charakterystyka fizyczna

Alfa Crucis to układ potrójny, a nawet poczwórny, składający się z gorących, błękitnych gwiazd typu widmowego B.

Alfa Crucis A

Składnik A jest klasyfikowany jako podolbrzym i składa się z dwóch gwiazd, których jasności są odpowiednio 25 i 7 tysięcy razy większe niż jasność Słońca. Ich masy wynoszą odpowiednio 14 i 10 mas Słońca. Temperatura jaśniejszej z gwiazd osiąga blisko 30 000 K. Składniki Aa i Ab dzieli odległość około 1 au; ze względu na ekscentryczność orbit, zbliżają się na 0,5 au i oddalają na 1,5 au. Okres obiegu wokół barycentrum wynosi 75,78 doby.

Alfa Crucis B

Składnik B to gwiazda ciągu głównego, której jasność wynosi 20 tysięcy razy więcej niż Słońce, a temperatura osiąga 27 tysięcy kelwinów. Masa tej gwiazdy to około 13 mas Słońca. Odległość między składnikiem A a B wynosi około 400 au, a okres ich wzajemnego okrążania się to około 1300 lat.

Towarzysze optyczni

Gwiazda α Cru C, oddalona o 90,1″ od α Cru A (pomiar z 2016 r.), ma wielkość gwiazdową 4,8m i jest podejrzewana o pełnienie roli czwartego składnika układu. Posiada podobny ruch własny do wyżej opisanych składników. Jej jasność jest jednak zbyt mała jak na podolbrzyma typu B4 w tej samej odległości co Acrux, co sugeruje, że może być na innym etapie ewolucji, co przeczyłoby wspólnemu pochodzeniu gwiazd. Jeśli jest mimo wszystko członkiem układu, to dzieli ją od głównego składnika co najmniej 9000 au, a okres orbitalny przekracza 130 tysięcy lat.

Acrux ma również ośmiu innych optycznych towarzyszy, oznaczonych literami D–K. To gwiazdy o jasności od 10,5 do 17m, oddalone o 47,3–125,2″ od składnika A.

Przyszłość układu

Masy trzech składników układu Alfa Crucis są określone z dużą niepewnością, ale są na tyle wysokie, że można przypuszczać, iż zakończą swoje życie jako supernowe. Składnik Ab może uniknąć tego losu, kończąc ewolucję jako masywny biały karzeł. Wcześniejsza eksplozja masywniejszego składnika Aa może spowodować jego wyparcie z układu.