Acies triplex

Acies triplex

Acies triplex (łac. „szyk potrójny”) to szyk wojskowy wykorzystywany przez legiony rzymskie, organizowany według wzoru quincunx. Nazwa tego szyku odnosi się do potrójnego uszeregowania manipułów w legionie. Każdy manipuł składał się z 120-150 żołnierzy, zorganizowanych w 6 szeregach po 20-25 żołnierzy. W szyku acies triplex manipuły były od siebie oddzielone przerwą o szerokości czoła manipułu z kolejnej linii, co miało na celu zapewnienie dużej manewrowości oraz ułatwienie przegrupowywania się, jednocześnie umożliwiając szybkie formowanie zwartej linii wojsk.

Struktura szyku

Pierwsza linia, składająca się z 10 manipułów, nazywana była hastati. Nazwa ta pochodzi od włóczni (hasta), używanej do walki w zwarciu, która później została zastąpiona przez krótki miecz gladius. W tej linii ustawiano młodych żołnierzy, w wieku do 24 lat. Dwa pierwsze szeregi (hastati i principes) korzystały także z ciężkich włóczni do rzucania, określanych jako pilum.

Druga linia, principes, składała się z żołnierzy w wieku 24-30 lat, bardziej doświadczonych od hastati, którzy wchodzili do walki wspólnie z pierwszym szykiem. Ich zadaniem było wypełnianie luk pomiędzy nimi a pierwszą linią hastati.

Trzecia, decydująca linia to triarii, najstarsi żołnierze-weterani. Ich rolą było wypełnienie luk pomiędzy drugim a trzecim szykiem. Byli wykorzystywani jedynie w ostateczności. Rzymskie powiedzenie: „sprawa doszła do trzeciego szeregu” (łac. res ad triarios venit) oznaczało, że sytuacja stała się krytyczna. Manipuly triarii, w odróżnieniu od hastati i principes, liczyły po 60 żołnierzy. Triarii nie korzystali z pilum, ich ekwipunek składał się z włóczni, podobnej do tej, którą wcześniej posługiwali się hastati, gladiusa, scutum (tarcza), hełmu, nagolenników oraz kolczugi.

Bibliografia

Mała encyklopedia kultury antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1968.