Achondrogeneza

Achondrogeneza (ang. achondrogenesis) to grupa letalnych osteochondrodysplazji, charakteryzująca się hipoplazją kości oraz związanymi z nią wadami wrodzonymi. W oparciu o kryteria histologiczne i radiologiczne wyróżnia się dwa typy achondrogenezy: typ I (Fraccaro-Houstona-Harrisa) oraz typ II (Langera-Saldino). Dodatkowo, w ramach typu I można zidentyfikować podtypy IA i IB.

Genetyka

Typ IA achondrogenezy jest dziedziczony w sposób autosomalny recesywny, a gen odpowiedzialny za ten zespół wad jest nieznany. Typ IB, również dziedziczony autosomalnie recesywnie, wykazuje mutacje w genie DTDST zlokalizowanym w locus 5q32-q33. Typ II natomiast jest dziedziczony autosomalnie dominująco i jest wynikiem mutacji w genie COL2A1 w locus 12q13.1-q13.3, co klasyfikuje go jako kolagenopatię.

Historia i nazewnictwo

Przypadki wad wrodzonych związanych z achondrogenezą zaczęły być opisywane na początku XX wieku; jednymi z najwcześniejszych są prace Parentiego („anosteogenesi”, 1936), Fraccaro (1952), Houstona i in. („fatal neonatal dwarfism”, 1972). Termin achondrogeneza został wprowadzony przez włoskiego patologa oraz cytogenetyka Marco Fraccaro w 1952 roku. Obecnie pojęcie to odnosi się do trzech letalnych osteochondrodysplazji. Typy I i II zostały wprowadzone przez Sprangera w 1974 roku. Whitley i Gorlin w 1983 roku wyróżnili cztery typy achondrogenezy; jednak nazwy typu III i IV zostały porzucone. W przeszłości termin achondrogenezy używano także dla jednostki, która obecnie znana jest jako chondrodysplazja typu Grebego.

Objawy i przebieg

Oba typy achondrogenezy są schorzeniami letalnymi; dzieci z tymi zespołami mogą rodzić się martwe lub umierać wkrótce po narodzinach. W trakcie ciąży często występuje wielowodzie.

Typ I

Do charakterystycznych objawów achondrogenezy typu I należą:

wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu, średnia waga urodzeniowa wynosi 1200 g
nieproporcjonalnie duża głowa, miękkie pokrywy czaszki, pochylone czoło oraz wklęsła część twarzowa czaszki
płaski grzbiet nosa z czasem mogącym wykazywać głęboki poziomy rowek
mały nos, często z przodopochyleniem nozdrzy
długa rynienka podnosowa
retrognatyzm
zwiększona odległość między dolną wargą a dolną krawędzią podbródka, co tworzy efekt „podwójnego podbródka”
skrócenie szyi
krótka i beczkowata klatka piersiowa
krótkie, płaskie obojczyki
hipoplastyczne łopatki
wypukłe powłoki brzuszne
hipoplazja płuc
wrodzone wady serca, takie jak przetrwały przewód tętniczy, ubytek przegrody międzyprzedsionkowej oraz ubytek przegrody międzykomorowej
nasilona mikromelia, bardziej wyraźna niż w typie II

Typ II

Do charakterystycznych objawów tego typu należą:

wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu, średnia waga urodzeniowa wynosi 2100 g
nieproporcjonalnie duża głowa
duże i wydatne czoło
hipoplazja środkowego piętra twarzy
płaska część twarzowa czaszki
płaski grzbiet nosa
mały nos z wyraźnym przodopochyleniem nozdrzy
prawidłowa rynienka podnosowa
mikrognacja
rozszczep podniebienia
znaczne skrócenie szyi
krótka, rozszerzająca się ku dołowi klatka piersiowa, określana jako „dzwonowata”
hipoplazja płuc
wypukłe powłoki brzuszne
mikromelia

Poradnictwo genetyczne

W przypadku typów IA i IB, podobnie jak w innych chorobach dziedziczonych autosomalnie recesywnie, ryzyko urodzenia kolejnego dziecka z achondrogenezą wynosi 25%, a zdrowe dzieci w 2/3 przypadków są heterozygotami względem genu odpowiedzialnego za chorobę.

Dla typu II chorobę wywołuje mutacja de novo, dlatego ryzyko urodzenia kolejnego dziecka z achondrogenezą nie wydaje się być znacząco zwiększone.