Achmat Kadyrow
Achmat Abdułchamidowicz Kadyrow (czecz. Ахьмад-Хьаьжа Кадыров, ros. Ахмат Абдулхамидович Кадыров; urodził się 23 sierpnia 1951 roku w Karagandzie, Kazachska SRR, zmarł 9 maja 2004 roku w Groznym) był czeczeńskim politykiem, jednym z muftich czeczeńskich, a także zarządcą (2000–2003) i prezydentem (2003–2004) Czeczenii.
Życiorys
Urodził się w Kazachstanie, gdzie jego rodzina była na zesłaniu. Pochodził z rodziny duchownych muzułmańskich – jego ojciec oraz wujowie byli duchownymi. W 1957 roku rodzina Kadyrowów powróciła do Czeczenii. Jego ojciec był Ramzanem Kadyrowem, obecnym prezydentem Czeczenii.
Kadyrow skończył szkołę średnią w 1968 roku, a następnie pracował w sowchozie oraz w różnych przedsiębiorstwach budowlanych, w tym na Syberii. Był osobą religijną i pomagał muftiemu, co zaowocowało jego wysłaniem w 1980 roku do Buchary do medresy dla muzułmańskich duchownych. Po powrocie do Czeczenii został zastępcą muftiego w Gudermesie. W 1989 roku założył pierwszy na Kaukazie Instytut Islamski, którym kierował do 1994 roku, stając się jednym z najbardziej znanych muftich w Czeczenii. W latach 1990–1991 studiował w Jordanii. W 1993 roku objął stanowisko zastępcy muftiego Czeczenii, a we wrześniu 1994 roku został pełniącym obowiązki muftiego Czeczenii. W kwietniu 1995 roku prezydent Dżochar Dudajew powołał go na stanowisko najwyższego muftiego – wielkiego muftiego Czeczenii. Kadyrow brał udział w walce po stronie partyzantów podczas pierwszej wojny czeczeńskiej (1994–1996), w 1995 roku nawołując Czeczeńców do zabijania „tylu Rosjan, ilu zdołają”. Uczestniczył w rozmowach pokojowych w 1996 roku jako członek delegacji czeczeńskiej.
Pod koniec lat 90. XX wieku Kadyrow wszedł w ostry konflikt z wahhabitami, których w 1998 roku zbrojnie wypędził z Gudermesu i północnej Czeczenii. Starał się również o ich usunięcie z całego kraju. W lipcu 1998 oraz w maju 1999 roku podczas zwołanych przez siebie zjazdów czeczeńskich przywódców religijnych, politycznych i wojskowych przyjęto uchwały o wykluczeniu wahhabitów z życia politycznego i administracji, złożone na Koran, jednakże ich realizację zablokował Asłan Maschadow. Gdy rozpoczęła się II wojna czeczeńska, w sierpniu 1999 roku ogłosił północ Czeczenii strefą wolną od wahhabizmu, co ułatwiło Rosjanom praktycznie bezkrwawe przejęcie kontroli nad północną częścią kraju, w tym Gudermesem, drugim co do wielkości miastem Czeczenii. Kadyrow potępił Szamila Basajewa oraz jego wyprawę na Dagestan, wzywając Czeczenów do nieopierania się armii rosyjskiej. Odmówił ogłoszenia ponownej świętej wojny – dżihadu przeciwko Rosji (wcześniej ogłoszonego w 1995 roku). 10 października 1999 roku Maschadow zdymisjonował Kadyrowa z pozycji muftiego, uznając go za zdrajcę, „wroga numer jeden”, którego należy zlikwidować.
11 czerwca 2000 roku Kadyrow został prorosyjskim szefem cywilnej administracji republiki, a od marca 2003 roku pełnił funkcję prezydenta. W wyborach prezydenckich 5 października 2003 roku (które zostały zbojkotowane przez rosyjskie organizacje praw człowieka i których uczciwość była kwestionowana przez międzynarodowych obserwatorów), bez znaczących konkurentów zdobył według oficjalnych wyników 80% głosów. Utrzymywał bliskie relacje z Kremlem, posiadając rzekomo niemal nieograniczony dostęp do prezydenta Władimira Putina. Doprowadził do uchwalenia serii amnestii, w wyniku których ujawniło się i złożyło broń 7 tysięcy byłych separatystów – większość z nich po weryfikacji została wcielona do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Czeczenii, a część zasiliła cywilną administrację republiki.
9 maja 2004 roku zginął w zamachu na stadionie w Groznym podczas obchodów Dnia Zwycięstwa, w wyniku eksplozji ładunku wybuchowego umieszczonego pod trybuną honorową. Tydzień później czeczeński komendant polowy Szamil Basajew przyznał się do zorganizowania zamachu, tłumacząc, że działał w imię „świętego prawa islamskiego”, a celem ataku byli „zdrajcy narodu czeczeńskiego”. Maschadow początkowo poparł ten zamach, ale później go potępił, ponieważ jego ofiarami oprócz prorosyjskich polityków i członków sił bezpieczeństwa (ciężko ranny został m.in. ówczesny dowódca rosyjskiej armii w Czeczenii, gen. Walerij Baranow) były również osoby postronne. Zabójstwo Achmata Kadyrowa zostało potępione przez Radę Bezpieczeństwa ONZ.
Pamięć
Imię Achmata Kadyrowa nosi 141 Specjalny Pułk Zmotoryzowany im. Achmata Kadyrowa, powszechnie nazywany „kadyrowcami”, utworzony przez jego syna, Ramzana. 7 czerwca 2017 roku na cześć Achmata Kadyrowa klub piłkarski Terek Grozny został przemianowany na Achmat Grozny. Stadion drużyny również otrzymał wcześniej nazwę Achmat-Ariena.