Accidentalia negotii
Accidentalia negotii (łac. podmiotowo istotne składniki treści czynności prawnej, klauzule) to termin z dziedziny prawa cywilnego, który odnosi się do kategorii elementów treści czynności prawnej, które nie mają wpływu na jej istotę (na przykład na to, czy umowa jest traktowana jako umowa sprzedaży czy najmu). Niemniej jednak, na mocy woli stron, zostały one uznane za istotne.
Do accidentalia negotii zalicza się m.in. postanowienia dotyczące warunku i terminu, pactum de non cedendo, zastrzeżenie kary umownej, prawa pierwokupu oraz wiele innych klauzul, które mogą mieć bardziej lub mniej szczegółową regulację.
Wyróżnia się dwa typy accidentalia negotii:
- Accidentalia negotii uregulowane samoistnie – niezwiązane z określonym typem czynności, takie jak warunek, termin, zadatek, umowne prawo odstąpienia;
- Accidentalia negotii uregulowane w ramach określonego typu czynności prawnych – na przykład zastrzeżenie polecenia w umowie darowizny.
Accidentalia negotii w prawie rzymskim
W prawie rzymskim najczęściej występującymi klauzulami były:
- termin (dies) – zdarzenie przyszłe i pewne, od którego strony uzależniały rozpoczęcie (dies a quo) lub zakończenie (dies ad quem) skutków czynności prawnej (np. termin kalendarzowy, śmierć określonej osoby);
- warunek (condicio) – zdarzenie przyszłe i niepewne, od którego zależało rozpoczęcie (condicio suspensiva) lub wygaszenie (condicio resolutiva) skutków czynności prawnej;
- polecenie (modus) – nałożenie na osobę otrzymującą nieodpłatne przysporzenie obowiązku określonego zachowania się.
W prawie rzymskim pewnych czynności prawnych nie można było obwarować warunkiem ani terminem, co skutkowało ich nieważnością. Czynności te nazywano actus legitimi i obejmowały m.in.: akceptylację, ustanowienie (datio) kognitora, in iure cessio, mancypację, wybór przedmiotu zapisanego w testamencie (optio legata), nabycie spadku oraz ustanowienie opieki.
Bibliografia
Marek M. Kuryłowicz, Adam A. Wiliński, Rzymskie prawo prywatne, Kraków: „Zakamycze”, 1999, ISBN 83-7211-089-1, OCLC 830208116. Brak numerów stron w książce.
Władysław Rozwadowski, Prawo rzymskie, Wydanie II, Poznań 1992, ISBN 83-01-10031-1.
Zbigniew Radwański, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2007.