Accessio

Accessio (łac. „przyłączenie”, „akcesja”, „rzecz przyłączona”) to termin stosowany w prawie rzymskim, który odnosi się do jednego ze sposobów pierwotnego nabycia własności.

W przypadku rzeczy, która dotychczas była samodzielna, możliwe było nabycie własności jako na rzeczy ubocznej, jeśli została ona trwale przyłączona do rzeczy głównej, stając się z perspektywy gospodarczej jej integralną częścią. Jako część składowa, stawała się własnością właściciela rzeczy głównej, nawet jeśli przed przyłączeniem była cudzą własnością. Działo się tak zgodnie z zasadą accessio cedit principali (przyrost przypada temu, co główne).

Wyróżniano następujące rodzaje przyłączeń:

przyłączenie nieruchomości do nieruchomości,
przyłączenie rzeczy ruchomej do nieruchomości,
przyłączenie rzeczy ruchomej do innej rzeczy ruchomej.

Akcesja nieruchomości do nieruchomości

Połączenie nieruchomości miało miejsce pod wpływem działania sił przyrody, najczęściej w postaci tzw. akcesji rzecznych.

Alluvio

Alluvio występowało, gdy rzeka publiczna powiększała grunt nadbrzeżny poprzez powolny przyrost osadów.

Avulsio

Avulsio miało miejsce, kiedy rzeka publiczna odrywała fragment gruntu w swoim górnym biegu i przyłączała go do gruntu położonego niżej. W takim przypadku własność nabywano dopiero w momencie trwałego połączenia gruntów (np. poprzez przerastanie korzeni do gruntu nadbrzeżnego).

Alveus derelictus

Jeżeli rzeka publiczna zmieniała swój bieg, opróżnione koryto rzeczne (alveus derelictus) przypadało właścicielom gruntów przybrzeżnych. Grunty były wówczas rozgraniczane linią biegnącą przez środek koryta.

Insula in flumine nata

Insula in flumine nata to wyspa, która powstała na rzece publicznej. Była dzielona między właścicieli gruntów przybrzeżnych wzdłuż linii biegnącej przez środek koryta, analogicznie jak opróżnione koryto rzeczne.

Akcesja rzeczy ruchomej do nieruchomości

Cokolwiek zostało trwale złączone z gruntem, stawało się jego częścią składową, zgodnie z zasadą superficies solo cedit.

Implantatio

Implantacja miała miejsce poprzez zasadzenie roślin lub drzew albo zasianie nasion. Właściciel gruntu stawał się właścicielem zasadzonych (zasianych) roślin, jeśli zapuściły one korzenie w jego gruncie, co czyniło je częścią składową gruntu.

Inaedificatio

Budynek wzniesiony na cudzym gruncie stawał się jego częścią składową, jeśli był trwale połączony z gruntem za pomocą fundamentów. Właścicielem takiego budynku był właściciel gruntu, a dotychczasowy właściciel materiałów tracił nad nimi własność (nie mógł nawet domagać się ich odłączenia za pomocą powództwa actio ad exhibendum). Jednakże właściciel materiałów, z których powstała budowla, mógł je odzyskać w przypadku rozbiórki domu, a jego własność odżywała, co pozwalało mu na odzyskanie materiałów za pomocą powództwa rei vindicatio.

Akcesja rzeczy ruchomych

Przyłączenie dwóch ruchomości miało miejsce, gdy połączenie miało charakter trwały i tworzyło jednolitą całość. W takim przypadku nie było możliwe oddzielenie rzeczy ubocznej od rzeczy głównej bez zniszczenia całości. Przykładem może być przyspawanie metalowej ręki do pomnika, co skutkowało definitywnym nabyciem własności rzeczy przyłączonej.

Gdy rzecz mogła być łatwo rozpoznana i oddzielona od rzeczy głównej, np. była tylko przylutowana (adplumbatio), wtedy własność właściciela rzeczy ubocznej była jedynie zawieszona na czas połączenia z rzeczą główną. Właściciel rzeczy ubocznej mógł domagać się jej oddzielenia powództwem actio ad exhibendum, a następnie zwrotu za pomocą powództwa rei vindicatio.

Bibliografia

Marek M. Kuryłowicz, Adam A. Wiliński, Rzymskie prawo prywatne, Kraków: „Zakamycze”, 1999, ISBN 83-7211-089-1, OCLC 830208116. Brak numerów stron w książce.

Władysław Rozwadowski, Prawo rzymskie, Wydanie II, Poznań 1992, ISBN 83-01-10031-1.