Abydos

Abydos (znane także jako Abdżu, arab. Arabat El-Madfurnah – Pogrzebany Arabat) to starożytne miasto w Górnym Egipcie, obecnie istniejąca tam niewielka wioska, zlokalizowana na zachodnim brzegu Nilu. W czasach starożytnych w bliskiej odległości znajdowało się miasto Tinis, które według przekazów historycznych miało być miejscem pochodzenia Narmera.

Nazwa Abdżu to forma zapisu Abydos w hieroglifach.

W okresie Nagada II Abydos stało się jednym z kluczowych ośrodków osadniczych Górnego Egiptu, a pod koniec tego okresu wyłoniło się jako centrum władzy. W sąsiednim Umm el-Qaab powstała nekropola władców I i II dynastii; pochodzące z tzw. „0” dynastii (3120–3080 p.n.e.) groby królów Iry-Hor i Ka mogą być jedynie cenotafami, a rzeczywiste miejsce ich pochówku znajdowało się w Sakkara.

Grób faraona Dżera, który został odnowiony w czasach XVIII dynastii, zaczął być czczony jako miejsce pochówku Ozyrysa. Cmentarz z okresu predynastycznego i wczesnodynastycznego, składający się z trzech wyodrębnionych chronologicznie części, został założony na pustynnym płaskowyżu u wylotu skalnej doliny, którą Egipcjanie postrzegali jako bramę do Zaświatów.

Na cmentarzu „U” z okresu predynastycznego odkryto grób znany jako Skorpion I, który zawierał bogate wyposażenie oraz tabliczki z pierwszymi hieroglifami. Z okresu wczesnodynastycznego zachowały się stele, w tym stela faraona Dżeta, która znajduje się w Luwrze, oraz pozostałości świątyń. Lokalne bóstwo Abydos to bóg zmarłych Chentiamentu („Pierwszy z Zachodnich”).

W czasach VI dynastii Abydos stało się miejscem kultu Ozyrysa. Bóstwo Chentiamentu zachowało swoje znaczenie i przywileje przez kilka następnych wieków. Dopiero w okresie XI dynastii zyskało status związany z Ozyrysem (Chentiamentu został utożsamiony z Ozyrysem – „Ten, który przewodzi Zachodnim”). Według wierzeń starożytnych Egipcjan, w Abydos Izyda pochowała szczątki swojego męża, który został zabity przez Seta, chociaż niektóre podania mówią o pochowaniu tylko jego głowy. Abydos stało się celem pielgrzymek; od czasów XII dynastii (1985-1795 p.n.e.) miały tam miejsce słynne misteria ku czci Ozyrysa. Największy rozwój miasta przypadł na okres panowania XIX dynastii.

Ruiny odkryte w 1859 roku przez francuskiego archeologa Auguste Mariette obejmują świątynię, która została przebudowana w latach 1300–1233 p.n.e. za czasów Setiego I i Ramzesa II. Sanktuarium składające się z 7 kaplic było poświęcone siedmiu bogom: po lewej stronie Ozyrysowi, Izydzie oraz Horusowi jako trójcy ozyriackiej. W centralnej części znajdowała się kaplica dedykowana Amonowi. Dwie kolejne, znajdujące się po prawej stronie, były poświęcone Ptahowi i Re-Horachte, a ostatnia – Setowi.

Ściany świątyni zdobią reliefy przedstawiające króla z synem Ramzesem, składających ofiary przodkom. Dwie tablice – jedna z czasów Setiego, a druga z czasów Ramzesa II (ta ostatnia znajduje się w British Museum w Londynie) są nieocenionym źródłem informacji o władcach Egiptu.