Abukuma (1923)

Abukuma

Abukuma (jap. 阿武隈軽巡洋艦 Abukuma kei-jun’yō-kan) to japoński krążownik lekki z okresu II wojny światowej, będący piątą jednostką typu Nagara. Został zwodowany 16 marca 1923 roku, a do służby w Dai-Nippon Teikoku Kaigun (Cesarska Marynarka Wojenna Wielkiej Japonii) wszedł 26 maja 1925 roku. Jego nazwa pochodzi od rzeki Abukuma w regionie Tōhoku. Okręt brał udział w wielu działaniach, m.in. w wojnie japońsko-chińskiej, operacjach na Pacyfiku, a także w rejonie Alaski, gdzie uczestniczył w bitwie w zatoce Leyte, podczas której został zatopiony 26 października 1944 roku.

Uzbrojenie i parametry

Na początku swojego istnienia „Abukuma” był uzbrojony w siedem pojedynczych dział kal. 140 mm. Jego wyporność standardowa wynosiła 5170 ton, a długość całkowita to 162,15 m. Napędzany był przez cztery zespoły turbin, zasilane przez dwanaście kotłów. Okręt był w stanie osiągnąć maksymalną prędkość 36 węzłów, jednak po modernizacji w latach 1937–1938 prędkość ta zmniejszyła się do 32 węzłów.

Zamówienie i budowa

„Abukuma” był piątą jednostką w serii krążowników lekkich typu Nagara, które były rozwinięciem jednostek typu Kuma. Decyzja o budowie ośmiu krążowników o wyporności wynoszącej 5500 ton została podjęta przez dowództwo Japońskiej Marynarki Wojennej w 1917 roku. W 1918 roku zamówienie zostało rozszerzone o dodatkowe trzy jednostki, co dało Cesarskiej Flocie pięć okrętów typu Kuma oraz sześć typu Nagara, w tym „Abukuma”. Okręty obu typów miały podobny układ kadłuba i zastosowane technologie, ale krążowniki typu Nagara miały większy pomost bojowy z dodatkowymi kondygnacjami oraz większe wyrzutnie torpedowe.

Budowa „Abukumy” rozpoczęła się 8 grudnia 1921 roku w stoczni Uraga Dock Corp. w Uradze. Okręt został zwodowany 16 marca 1923 roku, a jego uroczyste wprowadzenie do służby miało miejsce 26 maja 1925 roku w mieście Kure.

Opis

Skrócony opis konstrukcji

Kadłub krążowników typu Nagara miał długość całkowitą 162,15 m, a na linii wodnej 156,65 m. Szerokość wynosiła 14,17 m, a zanurzenie 4,85 m. Wyporność standardowa wynosiła 5170 ton, a normalna 5690 ton. Po modernizacji w 1936 roku, pełna wyporność wynosiła 7737–7997 ton. Załoga składała się nominalnie z 450 osób, w tym 37 oficerów. W przypadku pełnienia funkcji okrętu flagowego, liczba załogi wzrastała o dodatkowe 27 osób (w tym 5 oficerów).

„Abukuma” była napędzana przez cztery zespoły turbin parowych systemu Parsonsa, zasilane przez dwanaście kotłów opalanych paliwem płynnym i węglem. Po modernizacji, kotły te korzystały wyłącznie z paliwa płynnego. Każdy zespół turbin napędzał swoją linię wału napędowego, zakończoną pojedynczą, trójpłatową śrubą. Układ napędowy generował maksymalną moc 90 000 KM, co pozwalało osiągnąć maksymalną prędkość bliską 36 węzłów. Zasięg jednostki wynosił 8500 Mm przy prędkości 10 węzłów, 6000 Mm przy 14 węzłach oraz 1000 Mm przy 23 węzłach. Okręt był wyposażony w dwa spalinowe generatory prądu stałego o mocach 66 i 88 kW, zainstalowane w przedziale maszynowni.

Zastosowane opancerzenie kadłuba obejmowało pas pancerny o grubości 63,5 mm, chroniący pomieszczenia kotłowni oraz maszynowni przed pociskami dział kal. do 102 mm. Pokład główny pokryto płytami pancernymi o grubości 28,5 mm, a główne działa kal. 140 mm osłonięto pancernymi maskami o grubości 10 mm. Komory amunicyjne dla głównych dział były opancerzone płytami o grubości 32 mm, a podajniki amunicyjne miały grubość 16 mm.

Uzbrojenie i wyposażenie

Okręt był wyposażony w dwa maszty: jeden na dziobie, a drugi na śródokręciu w okolicach rufy. Na dziobowym maszcie znajdowały się dalocelownik Typu 13 do kierowania ogniem artyleryjskim, stanowisko dowodzenia artylerią oraz dwa reflektory. W maju 1943 roku okręt został wyposażony w radar ostrzegania powietrznego typu 21, a w czerwcu i lipcu 1944 roku zamontowano radar ostrzegania nawodnego typu 22.

Początkowo okręt miał platformę startową dla samolotu myśliwskiego Mitsubishi 1MF, jednak okazała się ona niepraktyczna i została zastąpiona przez obrotową katapultę typu Kure Nr 2 Model 3, zamontowaną na rufie. Od tego momentu „Abukuma” używał wodnosamolotów Nakajima E8N lub Kawanishi E7K.

Na moment wejścia do służby, krążownik był uzbrojony w siedem głównych dział L/50 Typu 3 kal. 140 mm. Dwa działa znajdowały się na dziobie w układzie tandemowym, a pozostałe rozmieszczono wzdłuż symetrii kadłuba. Dla pięciu dział przewidziano zapas 120 pocisków, natomiast dla dwóch bocznych 105 pocisków. Okręt miał również dwie armaty salutacyjne kal. 57 mm.

Uzbrojenie przeciwlotnicze „Abukumy” było wielokrotnie modernizowane. Na początku składało się z dwóch armat przeciwlotniczych kal. 76,2 mm, zamontowanych po bokach pierwszego komina. Zapas amunicji wynosił 240 sztuk dla każdej armaty. W 1931 roku dodano poczwórne stanowisko wkm Hotchkiss kal. 13,2 mm, a później miało miejsce dalsze zwiększenie uzbrojenia przeciwlotniczego. Ostatecznie na pokładzie krążownika znalazły się 30 armat kal. 25 mm oraz 5 stanowisk karabinów maszynowych kal. 13,2 mm.

Okręt miał także cztery podwójne wyrzutnie torped kal. 610 mm oraz tory minowe dla 48 min morskich.

Służba

Okres międzywojenny

„Abukuma” był ostatnim okrętem typu Nagara przyjętym do służby w Cesarskiej Marynarce Wojennej. Po zwodowaniu 26 maja 1925 roku, budowa jednostki opóźniła się z powodu znacznych zniszczeń stoczni po trzęsieniu ziemi 1 września 1922 roku. Ostatecznie budowa okrętu trwała 3,5 roku.

Po wprowadzeniu do służby, 5 czerwca 1925 roku okręt został przydzielony do Setai 3 w ramach Pierwszej Floty. W 1926 roku brał udział w manewrach floty, a w 1927 operował u wybrzeży Chin. W latach 1929–1930 krążownik był w rezerwie w Kure. W październiku 1930 roku podczas dużych manewrów floty, „Abukuma” zderzył się z krążownikiem „Kitakami”, co spowodowało poważne uszkodzenie dziobu okrętu. Po tym incydencie został odholowany do portu Tateyama i następnie do Yokosuki na remont.

W lutym i marcu 1932 roku krążownik operował w rejonie Szanghaju, wspierając działania na lądzie podczas incydentu szanghajskiego. Od grudnia 1932 do marca 1933 roku przeszedł modernizację w Kure. 20 maja 1933 roku okręt przydzielono do nowo powstałej Sentai 7. Od grudnia 1933 roku „Abukumę” przydzielono do dywizjonu osłony Kure, a od czerwca 1934 do lutego 1935 roku przeszedł kolejną modernizację.

W lutym 1935 roku krążownik stał się flagowcem 1. Flotylli Niszczycieli (FN). W 1936 roku okręt przeszedł remont, w wyniku którego zyskał kotły opalane paliwem płynnym. 1 grudnia 1936 roku został przeniesiony do dywizjonu osłony Sasebo. Od 15 kwietnia 1937 roku do 25 lutego 1938 roku przeszedł kolejną modernizację, która miała na celu lepsze przystosowanie go do funkcji okrętu flagowego. Po tej modernizacji prędkość krążownika spadła do 32 węzłów.

Od lutego 1938 roku do lutego 1939 roku jednostka pełniła funkcję flagowca 2. FN. 8 lutego 1939 roku krążownik został flagowcem Sentai 8, a w 1940 roku został wyznaczony na okręt flagowy 1. FN, operując w rejonie południowego wybrzeża Chin.

Lata 1941-1942

W 1941 roku okręt został wyposażony w nowocześniejsze torpedy o napędzie tlenowym Typ 93 kal. 610 mm. Do października tego samego roku operował w japońskich wodach macierzystych. 5 listopada 1941 roku „Abukuma” włączono w skład osłony Floty Lotniskowców pod dowództwem wiceadmirała Chūichi Nagumo. 26 listopada krążownik wyruszył z flotą do ataku na Pearl Harbor. Następnie, 17 stycznia 1942 roku, opuścił atol Chuuk, by osłaniać lotniskowce atakujące Rabaul i Kavieng.

1 lutego tego samego roku „Abukuma” z Sentai 8 przeszkodził amerykańskiemu atakowi na Wyspy Marshalla oraz Wyspy Gilberta, a 8 lutego zakotwiczył w rejonie Palau. W dniach 15–21 lutego 1942 roku brał udział w osłonie rajdu na Port Darwin. Podczas inwazji na Jawę w lutym i marcu, „Abukuma” przechwytywał statki między Jawą a Australią. 5 kwietnia 1942 roku uczestniczył w ataku na Kolombo, a 9 kwietnia na Trincomalee.

Od 22 kwietnia do 20 maja 1942 roku okręt przebywał w stoczni w Sasebo. W tym samym czasie włączono go do Zespołu Regionu Północnego, mającego na celu przejęcie Aleutów. 27 maja wyruszył jako część eskorty transportowca Kinugasa Maru w kierunku wysp Adak. Operacja została odwołana z powodu niepowodzenia ataku na Midway, a piechota została skierowana na Attu, gdzie wylądowała 7 czerwca. Okręty patrolowały ten rejon do 18 czerwca. 28 czerwca krążownik oraz Sentai 21 wyruszyli osłaniać konwój na wyspę Kiska.

Od 16 lipca do 4 sierpnia 1942 roku „Abukuma” przeszedł remont w Yokosuce. Po bombardowaniu wyspy Kiska przez krążowniki dowodzone przez kadm. Roberta Alfreda Theobalda 8 sierpnia, okręt został pilnie skierowany na Wyspy Kurylskie. Powrócił 16 sierpnia do Ōminato. W dniach 2–16 września 1942 roku operował w rejonie wysp Kiska i Attu, a w październiku ponownie w rejonie Attu, wykonując rejs transportowy do Attu w dniach 9–27 listopada.

Lata 1943-1944

Od 12 grudnia 1942 roku do 16 stycznia 1943 roku krążownik przeszedł modernizację w Sasebo, gdzie usunięto armatę numer 5. Na koniec stycznia 1943 roku „Abukuma” eskortował transportowiec Toko Maru do wyspy Shumshu na Aleutach. 18 lutego 1943 roku wyruszył jako osłona krążownika pomocniczego Awata Maru z zaopatrzeniem na wyspę Kiska. W dniach 7–13 marca osłaniał transportowiec Sakito Maru w kierunku Attu.

22 marca 5. Flota, w składzie „Abukuma”, „Nachi”, „Maya” oraz pięciu niszczycieli, wyruszyła z wyspy Paramuszyr jako eskorta trzech zaopatrzeniowców na Attu. 27 marca okręt stoczył walkę z jednostkami US Navy dowodzonymi przez kadm. Charlesa H. McMorrisa, nie odnosząc uszkodzeń. Okręt wrócił do zatoki Kataoka 28 marca 1943 roku.

Od 17 kwietnia do 17 maja 1943 roku krążownik był w remoncie w Maizuru, gdzie zainstalowano radar ostrzegania powietrznego typu 21. W maju 1943 roku miał za zadanie ewakuować żołnierzy z Attu, jednak operację przerwano z powodu zajęcia wyspy przez Amerykanów. 10 czerwca 1943 roku kadm. Masatomi Kimura został mianowany dowódcą 1. Flotylli, mającej ewakuować garnizon z wyspy Kiska. Pierwsza próba z 9 lipca zakończyła się niepowodzeniem, ale druga próba w dniach 22 lipca – 1 sierpnia była udana, ewakuując ponad 5000 żołnierzy. „Abukuma” została wyposażona w barki desantowe i przemalowana na biało, aby upodobnić się do jednostki dwukominowej. Na pokładzie przewieziono 1200 osób.

W kolejnych miesiącach 1. Flota operowała na wodach Północnego Pacyfiku. 12 września 1943 roku krążownik został lekko uszkodzony przez bombowce Consolidated B-24 Liberator. Od 8 października do 23 listopada 1943 roku przeszedł kolejną modernizację w Yokosuce, podczas której zainstalowano podwójną armatę przeciwlotniczą kal. 127 mm oraz zwiększono liczbę armat kal. 25 mm.

Między 21 czerwca a 13 lipca 1944 roku okręt został zmodernizowany w Yokosuce, gdzie zainstalowano radar ostrzegania nawodnego typu 22, 10 pojedynczych działek kal. 25 mm oraz 5 pojedynczych wielkokalibrowych karabinów maszynowych kal. 13,2 mm. Od sierpnia do października 1944 roku okręt prowadził ćwiczenia na Morzu Japońskim. 24 października 1944 roku krążownik wyruszył w składzie 2. Zespołu Południowego, dowodzonego przez wadm. Kiyohide Shimę, w kierunku amerykańskich okrętów w zatoce Leyte.

Rankiem 25 października okręty wadm. Shimy zostały zaatakowane przez amerykańskie kutry torpedowe. Około 3:30 torpeda wystrzelona z pokładu kutra PT-137 trafiła w lewą burtę „Abukumy”, zabijając 30 marynarzy. Uszkodzony krążownik pod eskortą niszczyciela „Ushio” udał się do Dapitan na prowizoryczne naprawy. 26 października oba okręty wyruszyły w kierunku wyspy Coron. Cztery godziny później zostały zaatakowane przez bombowce B-24, które trafiły w rejon armat 3 i 5, powodując pożar, utratę steru oraz spadek prędkości. Około 10:30 doszło do eksplozji torped na pokładzie. Załoga opuściła płonący okręt, a zginęło 250 marynarzy, podczas gdy 283 zostało uratowanych przez niszczyciel „Ushio”. „Abukuma” zatonęła na pozycji 09°20′S 122°32′E, na zachód od wyspy Negros. Okręt został skreślony ze stanu floty 20 grudnia 1944 roku.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Piotr Cichy. Japońskie krążowniki lekkie typu Nagara. Budowa i technika. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 11 (83), s. 44-50, 2008. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1426-529X.

Piotr Cichy. Japońskie krążowniki lekkie typu Nagara. Przebieg służby. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 12 (84), s. 44-51, 2008. Warszawa: Magnum-X. ISSN 1426-529X.

Robert Jackson: Niszczyciele, fregaty i korwety. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2001. ISBN 83-1109-273-7.

Eric Lacroix, Linton Wells: Japanese Cruisers of the Pacific War. Wyd. reprint 1999. London: Chatham Publ, 1997. ISBN 1-86176-058-2. OCLC 222107331. (ang.).