Abu Hanifa
Abu Hanifa (arab. أبو حنيفة; ur. 699 w Kufie, zm. 767 w Bagdadzie) był muzułmańskim teologiem i prawnikiem, uznawanym za eponimicznego założyciela hanafickiej szkoły prawa, często określanego mianem „Wielkiego Imama”.
Jego rodzina prawdopodobnie pochodziła z Iranu. Przez większość swojego życia Abu Hanifa mieszkał w Kufie, gdzie prowadził interesy jako zamożny kupiec handlujący brokatem. Czas wolny poświęcał na zgłębianie prawa i teologii. Jest uznawany za jednego z kluczowych przedstawicieli wczesnego kalamu, a niektórzy badacze wręcz przypisują mu rolę jego twórcy. W kontekście teologii często łączy się go z murdżyizmem, mimo iż sam zaprzeczał przynależności do tego nurtu. Warto jednak zauważyć, że podzielał murdżyicką ideę, według której grzesznik nie traci statusu wierzącego muzułmanina. Ponadto, podobnie jak murdżyici, zdecydowanie przeciwstawiał się ideom charydżyckim i, mimo że miał sympatie proalidzkie typowe dla mieszkańców Kufy, nie potępiał ani Abu Bakra, ani Umara, a nawet Usmana. Z tego powodu można go częściowo powiązać z zajdyzmem, który zyskał na znaczeniu w jego czasach. Zajd Ibn Ali był jednym z jego nauczycieli, a Abu Hanifa wsparł materialnie jego powstanie w 738 roku.
Abu Hanifa był pionierem wśród muzułmańskich uczonych, który stworzył pełną wykładnię prawa, ustanawiając najbardziej rozpowszechniony i oryginalny system prawny w islamie. W swoim nauczaniu kładł szczególny nacisk na racjonalne podejście do rozważań. W związku z tym, szeroko akceptował takie źródła szariatu jak kijas, czyli wnioskowanie przez analogię, oraz ra’y, indywidualną opinię uczonego. Podobnie jak wielu innych fakihów, Abu Hanifa uznawał Koran i hadisy za podstawowe źródła prawa, jednak potrafił również odrzucić tradycję, którą, choć nie podważał jej autentyczności, uznawał za izolowaną, niemogącą być generalizowaną. To z kolei prowadziło do oskarżeń, zarówno współczesnych, jak i późniejszych teologów oraz prawników muzułmańskich, o lekceważenie tradycji i nadmierne poleganie na osobistej opinii.
W 746 roku, podczas buntu Abbasydów, który Abu Hanifa wspierał, umajjadzki gubernator Kufy powołał go na stanowisko kadiego. Po odmowie przyjęcia tej funkcji został uwięziony i poddany torturom. Mimo to, podobnie jak inni szyici, po zwycięstwie Abbasydów, Abu Hanifa rozczarował się nimi i w 762 roku wsparł finansowo bunt Alidów, Muhammada Ibn Abd Allaha oraz jego brata Ibrahima. Po stłumieniu tego buntu kalif Al-Mansur ponownie zaproponował mu stanowisko kadiego, lecz po raz kolejny odmówił, co skutkowało jego aresztowaniem w Bagdadzie, gdzie zmarł w 767 roku.
Przypisy
Bibliografia
- Jacek Stępiński: Abu Hanifa. W: Józef Bielawski (red. nauk.): Mały słownik kultury świata arabskiego. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1971. Sprawdź autora: 1. Brak numerów stron w książce
- Janusz Danecki: Podstawowe wiadomości o islamie. [T.] 1. Warszawa: „Dialog”, 1997. ISBN 83-86483-40-7. Brak numerów stron w książce
- Jerzy Hauziński: Burzliwe dzieje Kalifatu Bagdadzkiego. Warszawa: Kraków : Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993. ISBN 83-01-10988-2. Brak numerów stron w książce
Linki zewnętrzne
U. F. Abd-Allāh: ABŪ H.ANĪFA. Encyclopaedia Iranica. [dostęp 2008-07-08]. (ang.).