Abu Bakr Muhammad ibn Zakarijja ar-Razi
Abu Bakr Muhammad ibn Zakarijja ar-Razi, powszechnie znany jako Rhazes (ur. 865 w Ar-Rajju, Persja, zm. 925 w Ar-Rajju) był perskim lekarzem, alchemikiem oraz filozofem. Uznawany jest za jednego z najważniejszych lekarzy średniowiecznego świata islamu, autorem wielu dzieł medycznych, które zostały przetłumaczone na łacinę.
Życiorys
Zanim rozpoczął naukę w dziedzinie medycyny, był aktywnym alchemikiem. Początkowo zdobywał doświadczenie jako główny lekarz w szpitalu w Ar-Rajju, a później przeniósł się do Bagdadu, gdzie spędził znaczną część swojego życia. Podobnie jak wielu uczonych tamtej epoki, pracował i studiował pod opieką lokalnych władców, którzy zapewniali mu wsparcie finansowe na swoich dworach. W swoich pracach i poglądach często odwoływał się do Sokratesa w kontekście filozofii oraz Hipokratesa w medycynie. Rhazes pozostawił po sobie około 100 dzieł obejmujących różnorodne dziedziny nauki, takie jak filozofia, teologia, medycyna, matematyka i alchemia.
Na koniec życia stracił wzrok z powodu jaskry. Według niepewnego źródła, Ibn Juljula, choroba była wynikiem urazu, jakiego Rhazes doznał od uderzenia rządcy miasta, niezadowolonego z jego prac alchemicznych.
Medycyna
Rhazes gromadził swoją wiedzę medyczną z różnych źródeł, w tym greckich, arabskich i indyjskich. Był pierwszym, który zastosował gips do unieruchomienia złamanej kończyny.
Jego najsłynniejsze dzieło to dziewięciotomowe Al-Kitab al-hawi (Wszechstronna księga o medycynie), napisane dla władcy Ar-Rajju, Mansura Ibn Ishaka. Znane w Europie dzięki łacińskiemu przekładowi z XIII wieku pt. Liber Continens, stanowi ono podsumowanie wiedzy medycznej pochodzącej z Grecji, Syrii, Arabii i Indii. Uznawane jest za największe dzieło medyczne średniowiecza. W tym tekście podkreślał, że nie należy bezkrytycznie naśladować Hipokratesa i Galenosa, lecz budować medycynę na podstawie obserwacji i eksperymentów.
Około roku 910 sporządził jeden z najwcześniejszych opisów odry, zawarty w Traktacie o ospie i odrze (al-Judari wa al-Hasbah), w którym dokonał pierwszego rozróżnienia między odrą a ospą prawdziwą, choć nie uważał odry za chorobę zakaźną. Jego praca została przetłumaczona na łacinę dopiero w 1747 roku.
Filozofia
Filozoficzne rozprawy Rhazesa przez wiele lat były zapomniane, a ich wartość dostrzegano dopiero w XX wieku. Rhazes był typowym przedstawicielem tendencji odchodzenia od ortodoksji, która miała miejsce w czasach kształtowania się dojrzałej filozofii w islamie. Jako filozof skupiał się głównie na naturze, będąc materialistą zbliżającym się do ateizmu. Twierdził, że objawienie i nauka imamów są nie do pogodzenia z rozumem.
Wyznawał atomizm Demokryta, nie nadając mu jednak żadnej religijnej ani alegorycznej interpretacji. Zajmował się również zagadnieniem powstawania i ginięcia, rozróżniając niezmienne podłoże rzeczywistości, jakim jest czas (dzielony na absolutny i względny) oraz przestrzeń (także dzieloną na absolutną i względną), od zmiennego wszechświata. Rhazes uznawał, że byty duchowe są również zmienne i zależą od przestrzeni oraz czasu. Nawet jeśli objawienie i Koran zawierają pewne elementy duchowe, dla Rhazesa nie są one czymś wiecznym i niezmiennym.
Znana jest również Duchowa fizyka Rhazesa, dotycząca zagadnień etyki i alchemii.
Przypisy
Bibliografia
A.O. Makowielski, Sz.F. Mamiedow: Myśl filozoficzna w Iranie. W: Krótki zarys historii filozofii. Pod redakcją M.T. Jowczuka, T.I. Ojzermana, I.J. Szczipanowa. Przeł. Marian Drużkowski i in. Wyd. II, poprawione i uzupełnione. Warszawa: Książka i Wiedza, listopad 1969, s. 96–98. (pol.)
Linki zewnętrzne
PeterP. Adamson PeterP., Abu Bakr al-Razi, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 19 maja 2021, ISSN 1095-5054 [dostęp 2021-06-08] (ang.).